بررسي تنوع مورفولوژيكي و تحليل ضرايب مسير بازده اسانس در جمعيت هاي آويشن دنايي (Thymus daenensis Celak)

Evaluation of Morphological Variation and Path Coefficient Analysis of Oil Content of Thymus daenensis Celak Populations

آويشن دنايي يكي از مهمترين گياهان دارويي و گونه هاي اندميك ايران است كه در ارتفاعات رشته كوه هاي زاگرس داراي تنوع و پراكنش وسيعي مي باشد. در اين تحقيق، تنوع صفات مورفولوژيكي و بازده اسانس آويشن دنايي (وزني/ وزني) در دو سطح درون و بين جمعيتي در شش رويشگاه طبيعي با اقليم متنوع (مهران، بيجار، شكرناب، قاطرالن، قياق و سميرم) انجام شد و عوامل مؤثر بر درصد اسانس از طريق تجزيه و تحليل ضرايب مسير تعيين گرديد. نتايج نشان داد تنوع قابل توجهي در بين جمعيت ها از نظر صفات مورفولوژيكي وجود دارد. تجزيه خوشه اي، افراد مورد مطالعه آويشن دنايي را در چهار گروه مستقل از هم تقسيم كرد كه الگوي گروه­بندي با منشاء جغرافيايي آنها تطابق بالايي داشت. ميانگين بازده اسانس جمعيت­ ها بين 28/4-53/1 درصد متغير بود. تجزيه و تحليل ضرايب مسير صفات مورفولوژيكي نشان داد صفات طول گل آذين و طول برگ بيشترين تأثير مستقيم و صفات طول برگه و ارتفاع گياه بيشترين تأثير غيرمستقيم را بر درصد اسانس داشتند. در نهايت در بين جمعيت­هاي مورد مطالعه، جمعيت ايلام به جهت دارا بودن مجموعه اي از صفات مطلوب رشدي، سازگاري به شرايط تنش، همچنين تنوع مناسب درون جمعيتي به­ عنوان منبع ژنتيكي مطلوب، مي تواند در برنامه هاي به نژادي و اهلي ­سازي مورد استفاده قرار گيرد.

Thymus daenensis Celak is one of the most important medicinal plants and endemic species in Iran which has a large dispersion and wide distribution in the highlands of the Zagros Mountains. In this study, diversity of morphological traits and oil content (w/w) was evaluated among and within six natural habitats with diverse climates (Mehran, Bijar, Shekarnab, Ghateralan, Ghiagh and Semirom) .Beside, factors affecting on essential oil yield were determined by path coefficients analysis. The results indicated significant variation among populations for morphological traits. Cluster analysis divided individual plants into four independent groups corresponding to their geographical origin. The mean oil content was varied between 1.53-4.28% among populations. Path coefficient analysis showed that, among studied traits, inflorescences length and leaf length had highest direct effect while, bract length and plant height had highest indirect effect on the percentage of oil. Finally among the studied populations, population of Ilamis was suitable to be used in breeding and domestication programs due to good growth performance, adaptability to stress conditions and within population variation.