پديد آورندگان :
نعمت الهي، عبدالرضا دانشگاه شهيد بهشتي - پژوهشكده گياهان و مواد اوليه دارويي , ميرجليلي، محمد حسين دانشگاه شهيد بهشتي - پژوهشكده گياهان و مواد اوليه دارويي , هاديان، جواد دانشگاه شهيد بهشتي - پژوهشكده گياهان و مواد اوليه دارويي , يوسف زادي، مرتضي دانشكده علوم پايه دانشگاه هرمزگان
كليدواژه :
كروماتوگرافي گازي , رويشگاه طبيعي , تيپ شيميايي , اهلي كردن , نعناعيان
چكيده فارسي :
مورتلخ با نام علمي Salvia mirzayanii از خانواده نعناعيان، يكي از گونه‌هاي بومي (اندميك) كشور است كه در استان‌هاي بوشهر، خوزستان، سيستان و بلوچستان، فارس،كرمان و هرمزگان رويش دارد. در اين تحقيق هفت جمعيت مختلف اين گياه از رويشگاه‌هاي طبيعي آن در استان‌هاي فارس (بوانات، داراب، سروستان و لار) و هرمزگان (تنگه زاغ، سرچاهان وكوه سيرمند) جمع‌آوري شده و از نظر مقدار اسانس و تنوع تركيبات شيميايي موجود در آن مورد مطالعه قرار گرفتند. استخراج اسانس به روش تقطير با آب انجام شده و پس از اندازه‌گيري مقدار اسانس (درصد وزني به وزني)، نوع و مقدار تركيبات شيميايي موجود در اسانس جمعيت‌ها نيز به روش كروماتوگرافي گازي همراه با طيف‌سنج جرمي انجام گرفت. نتايج نشان داد كه بيش‌ترين و كم‌ترين مقدار اسانس به‌ترتيب مربوط به جمعيت سيرمند (2/2 درصد) و جمعيت سروستان (6/0 درصد) بود. در مجموع در اسانس جمعيت‌هاي مورد مطالعه تعداد 127 تركيب شناسايي شدند كه ليناليل استات، ترانس- سابينن هيدرات، 1و 8- سينئول، لينالول، گاما-كادينن و آلفا-ترپنيل استات، تركيبات اصلي اسانس اين جمعيت‌ها بودند. تجزيه خوشه‌اي تركيبات شيميايي اسانس جمعيت‌ها منجر به شناسايي پنج تيپ شيميايي 1) ليناليل استات + 1و8- سينئول، 2) ليناليل استات + لينالول + آلفا-ترپنيل استات، 3) ليناليلاستات + سابينن‌هيدرات، 4) ليناليلاستات + گاما-كادينن و 5) آلفا-ترپنيل استات + 1و 8- سينئول گرديد. تنوع شيميايي بالاي اسانس در بين جمعيت‌ها براساس پراكنش جغرافيايي و اقليمي مي‌تواند براي حفاظت و اهلي كردن درون و خارج از رويشگاه اين گياه در نظر گرفته شود.
چكيده لاتين :
Salvia mirzayanii Rech. f. & Esfand. (Lamiaceae), with the common name of Moortalkh, is an endemic species grown in Bushehr, Khuzistan, Sistan and Baluchistan, Fars, Kerman and Hormozgan Provinces of Iran. In the present study, variation of the essential oil content and composition among seven populations of the plants collected from different natural habitats including Fars Province (Bavanat, Darab, Sarvestan and Lar) and Hormozgan Province (Tange-Zagh, Sarchahan and Sirmand) was investigated. The essential oil was first isolated by hydrodistillation and then analyzed by GC/FID and GC/MS and finaly their chemical variability was determined. Results showed that maximum and minimum essential oil content (w/w%) obtained from Sirmand (2.2%) and Sarvestan (0.6%) populations, respectively. Altogether, 127 compounds were identified in the oils. Linalyl acetate, trans-sabinene hydrate, 1,8-cineole, linalool, γ-cadinene and α-terpenyl acetate were the major compounds. Cluster analysis (CA) of the essential oil components characterized five chemotypes as I) linalyl acetate+1,8-cineole, II) linalyl acetate+linalool+α-terpenyl acetate, III) linalyl acetate+sabinene hydrate, IV) linalyl aceate+γ-cadinene and V) α-terpenyl acetate+1,8-cineole. The high chemical variation among populations according to their geographical and bioclimatic distribution could be considered for in situ and ex situ conservation and domestication of the plants.
