آستي (OSTE): ابزاري مناسب براي ارتقا و ارزيابي مهارت‌هاي تدريس اعضاي هيأت‌علمي و مربيان باليني

Title: Objective Structured Teaching Exercise (OSTE): An Appropriate Approach For Faculty Development & Teaching Skills Assessment

ارزيابي اساتيد به منظور اصلاح و بهبود روش‌ها و فعاليت‌هاي آموزشي، كمك به مديران براي تصميم‌گيري معقول تر در مورد استخدام، ترفيع استادان و ارتقاي آموزش به عنوان يك حرفه انجام مي‌شود و بهترين راه براي كنترل كيفيت نظام آموزشي است(1). به عبارتي ارزشيابي اساتيد ابزاري براي تعيين ميزان موفقيت آنان در رسيدن به اهداف آموزشي است(2). ارزيابي ساختارمند و عيني مهارت‌هاي تدريس (آستي) در سال 1990 در مقالات مطرح شده است(3) و امروزه علاوه بر ارزيابي عملكرد تدرس اساتيد از آن به عنوان معتبرترين ابزار سنجش اثربخشي تدريس باليني دستياران پزشكي نيز نام برده مي‌شود(4و5). اين روش نوآورانه ارزيابي عملكرد و توانمندسازي مهارت‌هاي تدريس همانند آزمون ساختارمند عيني باليني (آسكي) است كه به طور گسترده‌اي در ارزيابي دانشجويان پزشكي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. آستي شامل سناريوي شبيه‌سازي شده محيط تدريس است كه فراگير استاندارد به معلم بازخورد فوري مي‌دهد و از مقياس يا چك ‌ليست رفتاري از پيش تعيين شده براي ارزيابي عملكرد استاد استفاده مي‌نمايد(6). ايستگاه‌ها در آزمون آستي فرصتي براي مشاهده و ارائه بازخورد به دانشكده در مورد مهارت‌هاي تدريس مبتني بر معيار، قابل اندازه‌گيري و عناصر استاندارد را فراهم مي‌آورد(3). در دانشكده‌هاي پزشكي در ابتدا از اين مدل ارزيابي به عنوان يك روش براي آموزش و توسعه مهارت‌هاي پرسپتورها استفاده مي‌شده است در حالي كه امرزه دامنه كاربرد آن گسترش يافته است(7). در يك بررسي در دانشكده دندانپزشكي نمرات و رتبه آستي اعضاي هيأت‌علمي پس از شركت در كلاس برنامه آموزش مهارت‌هاي پيشرفته، در تمام پانزده حيطه آموزشي مورد بررسي افزايش يافت و بهبود معناداري در 9 حيطه از 15 حوزه رخ داد(8). در مطالعه مقدماتي ديگري از آستي به عنوان يك تمرين و مداخله با هدف توانمندسازي 15 پرسپتور دانشكده داروسازي و تعيين قابليت اجرايي و مقبوليت آن استفاده شد. نتيجه نشان داد مهارت‌هاي آموزشي پرسپتورها به طور قابل ملاحظه‌اي ارتقا يافت و آنان اين نوع تمرين را روشي كارا در تقويت مهارت‌هاي بازخورد اعلام نمودند(9). آستي را مي‌توان براي اهداف مختلف از جمله؛ ارزيابي توانايي‌هاي آموزشي، افزايش مهارت‌هاي تدريس و ارزيابي اثربخشي برنامه­هاي ارتقاي اعضاي هيأت‌علمي استفاده نمود. اين مدل ارزيابي از مزاياي متعددي برخوردار است، ضمن اين كه مهارت‌هاي تدريس عيني و دقيق ارزيابي مي‌شود، اجازه براي انجام مهارت‌ها در يك محيط واقع‌گرايانه و قابل تكرار مي‌دهد و اجازه بازخورد فوري بر عملكرد فراهم مي‌گردد(8). شفاف بودن هدف و گروه هدف، شناسايي مهارت‌هاي تدريس و تمركز بر آن، طراحي سناريو و ابزار ارزيابي، انتخاب و آموزش فراگير استاندارد، حمايت و حفاظت از استاد، تلفيق آستي با زمينه و بستر موجود از جمله مواردي است كه براي هر چه بهتر برگزار شدن اين روش ارزيابي توصيه شده است(6). در حال حاضر براي ارزيابي اساتيد، بالغ بر ده نوع ارزشيابي وجود دارد كه از بين آنها برخي روش‌ها مانند ارزشيابي توسط همتا، ارزشيابي توسط دانشجو، جوايز و تقديرهاي آموزشي و در نهايت پورت فوليو يا پرونده كاري آموزشي نسبت به بقيه روش‌ها متداول‌تر است. به نظر مي‌رسد مي‌توان از اين رويكرد هم به عنوان ابزاري براي توسعه و توانمندي‌سازي مهارت‌هاي آموزشي اعضاي هيأت‌علمي به ويژه جديدالورود، مربيان آموزشي و مدرسين باليني و هم به عنوان ابزار ارزشيابي مهارت‌هاي تدريس اساتيد استفاده نمود. ناگفته نماند مرور سيستماتيك بررسي 22 مقاله حاصل از جستجو در مدلاين در بازه زماني از 1966 تا 2010 نشان داد اگرچه از آستي براي ارزيابي و ارتقاي عملكرد تدريس استفاده مي‌شود و يافته‌هاي كيفي مثبتي در باره اين روش وجود دارد اما داده‌هاي كمي بسيار محدودي براي حمايت از آستي به عنوان يك وسيله جهت ارتقاي عملكرد تدريس در دسترس است(10). در كشور ما نيز براي اولين بار كارگاه آموزشي ارزيابي عملكرد تدريس به روش آزمون‌هاي ساختارمند عيني توسط دانشجويان دكتراي آموزش پزشكي با نظارت دكتر شهرام يزداني در چهاردهمين همايش كشوري آموزش علوم پزشكي، ارديبهشت 1392 اجرا گرديد؛ اما شواهدي مبني بر به كارگيري آن در دانشگاه‌ها در دسترس نيست. بديهي است همانند هر رويكرد جديدي به كارگيري اين روش نيز بايستي با زمينه سازي مناسب و توجه به بافت فرهنگي دانشكده يا مركز آموزشي باشد تا از پذيرش و مقبوليت برخوردار گردد. ضمن اين كه به مطالعات بيش‌تري براي رسيدن به شواهدي قوي مبني بر قابليت پايايي و روايي اين روش براي ارزيابي تدريس در داخل كشور وجود دارد.