مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - نشر مكرر يا نشر حشو در منابع علوم پزشكي

چكيده فارسي :

اهي نمونه‌هايي از مقالاتي را مي‌توان يافت كه در شكل يكسان، در دو مجله منتشر مي‌شوند. اين نقض شديد و بديهي اخلاق است زيرا بيانگر ادعاي جعلي اصلي يك مقاله است. در صورتي كه شواهدي مبني بر قصد واقعي براي جعل وجود داشته باشد اين نقض اخلاق، جدي‌تر مي‌شود مانند زماني كه يك بدنه يكسان با عناوين و چكيده‌اي متفاوت به چاپ مي‌رسد. در مقاله هگزهام (Hexham)، اين موضوع به عنوان "تقلب يا جعل بازيافتي" ذكر شده است زيرا استدلال، مثال‌ها، شواهد و نتايج بدون توسعه ايده‌هاي جديد يا ارايه شواهد بيش‌تر يكسان باقي مي‌ماند (1). به عبارت ديگر، زماني كه دو كار تنها ظاهراً از هم تفاوت دارند ولي به صورت كارهاي متفاوت و مجزا ارائه مي‌شوند، به آن تقلب يا جعل بازيافتي مي‌گويند. از نظر رويگ (Roig)، اين فرايند موسوم به" نشر حشو" يا " نشر مكرر" است كه از نظر او در منابع زيست پزشكي به يك مسأله مهم تبديل شده است. در برخي زمينه‌ها، نشر يا انتشار چند باره يك كار علمي در بيش از يك مجله به صورت يك انحراف جدي از اصول و شيوه‌هاي پذيرفته شده و به صورت يك سوء رفتار قابل پيگرد قانوني تلقي مي‌شود. علي‌رغم شكل نسبتاً مفرط ذكر شده، در برخي از موارد حالات تعديل‌كننده‌اي در نشر مكرر مقالات نيز وجود دارد كه آشنايي و در نظر گرفتن اصول آن براي نويسنگان مقالات لازم و حياتي است(2). يكي از اين موارد در اين زمينه، ارسال مقاله به سردبيران دو مجله در زمينه‌هاي كاملاً متفاوت است (براي مثال محور يك مجله به طور تخصصي مربوط به يك رشته خاص در علوم پزشكي است و يك مجله ديگر داراي رويكرد عمومي در زمينه سلامت است). اين موضوع مستلزم اعلام به موقع نويسنده به هر دو سردبير است. در صورتي كه هر دو سردبير مقاله را براي انتشار بپذيرند، هر يك از آن‌ها بايستي انتشار موازي را به مخاطبان و خوانندگان مجله اعلام كنند. يكي از موارد شايعي كه نويسندگان فارسي زبان در اين زمينه درگير هستند چاپ مقالات به زبان فارسي با هدف قرار دادن مخاطبين داخلي و چاپ مقالات به زبان ديگر با هدف قرار دادن مخاطبين بين‌المللي است. لازم است نويسندگان توجه نمايند كه انتشار يك مقاله در مجله دوم كه مستقيماً از مقاله اصلي ترجمه شده و يا با اندكي اصلاحات ترجمه شده است، مستلزم اعلام به سردبير هنگام ارسال مقاله است(3). مورد خاص ديگر در اين مقوله، ارايه يك مقاله به يك سمينار همراه با ارسال آن به يك مجله بعد از همايش و يا احتمالاً به طور موازي با آن است. قواعد مربوط به اين فرايند در ميان رشته‌ها و مجلات مختلف متغير است. همان طور كه در مطالعه كولبرگ و كوبوروف (Collberg, Kobourov) ذكر شده است، IEEE و ACM داراي سياست‌هاي رسمي در خصوص اين موضوع هستند به طوري كه در مورد ACM، وجود 25 درصد از اطلاعات جديد به صورت يك قاعده مطرح است. از سوي ديگر، برخي ديگر از سياست‌ها صرفاً اين است كه نويسندگان بايد تصريح نمايند كه پيش‌نويس مقاله در حال حاضر در هيچ مجله ديگر يا هيچ همايش ديگري تحت داوري نيست(4). به علاوه، همايش‌هاي با اعتبار بالا غالباً داراي تمهيداتي مناسب با مجلات مانند روش "بررسي سريع مقالات" براي انتشار مقالات پس از همايش هستند. اگر چه در اين موارد نيز يك انتظار رايج اين است كه مقاله ارسالي به مجله به منظور منعكس كردن بازخورد‌هاي دريافت شده در همايش، تا زمان انتشار توسعه بيش‌تري يابد(5). يك مورد ويژه ديگر مي‌تواند موسوم به "انتشار مجدد رسمي" باشد براي مثال، در كتاب‌هايي كه مقالات منتشر شده قبلي بر روي يك موضوع را گردآوري مي‌كنند. ارايه مجدد به خودي خود خطا يا اشتباه بزرگي نيست، به شرطي كه اين ارايه مجدد در ابتدا به ناشر (انتشاردهنده مجدد) و به مخاطب اعلام شود (البته در صورتي كه نويسنده داراي حق مالكيت نباشد، گواهي نيز نياز است). اعلان در اين موارد نمي تواند از طريق استناد يا ذكر در فهرست منابع صورت گيرد. يك اعلان مجزا ترجيحاً هم در مقدمه سردبير و هم قبل يا بعد از متن مقاله نياز است(6). در نهايت اميد است، اين دست نوشته، مورد توجه خوانندگان قرار گيرد و با رعايت اين نكات اندك، سبب بهبود رعايت اصول بنيادين در انتشار و در نتيجه افزايش اطمينان به مقالات محققين ايراني در سراسر جهان گردد.