مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تدوين راهنماي جامع آزمون مصاحبه‌هاي كوتاه متعدد: گامي در جهت پياده‌سازي مصاحبه‌هاي ساختارمند در پذيرش داوطلبان دوره دكتراي تخصصي

چكيده فارسي :

به طور معمول و از سال‌ها پيش، پذيرش دانشجويان در ايران به روش‌هايي محدود بوده است كه بطورعمده به ارزيابي دانش نظري داوطلبان از طريق آزمون‌هاي تستي و يا مصاحبه‌هاي شفاهي مي‌پرداخته‌اند. امروزه دلايل منطقي و شواهد متعددي وجود دارد كه توجه به ساير صلاحيت‌هاي داوطلبان از قبيل مهارت‌هاي ارتباطي، شيوه تحليل و نقد اطلاعات را در امر پذيرش ضروري مي‌سازد(1و2). در اين ميان، شواهد نشان مي‌دهد كه آزمون "مصاحبه‌هاي كوتاه متعدد" (Multiple Mini Interview) مي‌تواند تصوير منسجم و جامعي از صلاحيت‌هاي مورد انتظار داوطلبان را از طريق طراحي و اجراي چندين مصاحبه ساختارمند فراهم سازد(3). حجم كار گسترده‌اي در اين زمينه در كشورهاي مختلف انجام شده است كه بر اساس نتايج آنها مي‌توان گفت از مزاياي اصلي آزمون MMI در مقايسه با مصاحبه‌هاي سنتي، كاهش اثر شانس، كاهش قضاوت‌هاي ذهني مصاحبه‌گران و كمرنگ شدن تأثير شرايط محيطي در نتايج حاصل است(4). به علاوه، نتايج حاصل از اجراي آزمون MMI در دانشگاه‌هاي مختلف دنيا نشان دهنده روايي و پايايي قابل قبول اين آزمون براي انتخاب داوطلبان داراي صلاحيت است(5 تا 7). بررسي ديدگاه‌هاي مصاحبه‌كنندگان و داوطلبان نيز حاكي از رضايت‌مندي آنان از اجراي چنين آزمون‌هايي و افزايش تمايل داوطلبان براي شركت در آزمون‌هاي گزينش به رشته است(8 تا 12). مسلماً دستيابي به تمامي مزاياي فوق، مستلزم برنامه‌ريزي مؤثر و هدف‌مند سيستم آموزشي در جهت معرفي اين شيوه جديد به تمامي ذي‌نفعان درگير در آزمون است. در اين زمينه، فراهم كردن فرصت‌هايي جهت توسعه و توانمندسازي ممتحنين و مسؤولين برگزاري آزمون از قبيل برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي، تدوين راهنماي آزمون نقشي پايه‌اي و اساسي دارد. هدف از نگارش اين مطلب، معرفي تجربه تدوين راهنماي برگزاري آزمون MMI براي پذيرش داوطلبان مقطع دكتراي تخصصي رشته‌هاي علوم پزشكي به منظور فراهم كردن چارچوبي براي طراحي و پياده‌سازي آن در دانشگاه علوم پزشكي تهران است. براي تدوين راهنماي برگزاري آزمون MMI، در ابتدا از طريق مرور مطالعات مرتبط و دستورالعمل‌ها و راهنماهاي موجود با استفاده از كليد واژه‌هاي Multiple Mini Interviews، structured interviews، admission OSCE در پايگاه‌هاي اطلاعاتي Medline، Ovid، Google scholar و معادل‌هاي فارسي شامل مصاحبه‌هاي كوتاه متعدد، مصاحبه‌هاي كوتاه چندگانه در SID و Magiran، پيش‌نويس اوليه راهنماي برگزاري آزمون تدوين شد. سپس به منظور دريافت ديدگاه‌هاي صاحب‌نظران در خصوص وضوح و قابل درك بودن هر يك از آيتم‌هاي مندرج در راهنما و تصميم در جهت حذف، افزودن و يا اصلاح هر يك از آيتم‌ها، پيش‌نويس اوليه براي 5 نفر از متخصصان آموزش پزشكي ارسال شد. معيار انتخاب صاحب‌نظران، برخورداري از دانش و تجربه در زمينه طراحي و يا برگزاري آزمون MMI لحاظ شد. بعد از دريافت نظرات، اصلاحات لازم در پيش‌نويس اعمال شد و متن راهنما در كارگاه 2 ساعته با حضور مسؤولين كميته‌هاي برگزاري آزمون MMI ويژه داوطلبان دوره دكتراي تخصصي رشته‌هاي علوم پزشكي منطقه آمايشي 10 با هدف آشنايي با مجموعه گام‌هاي لازم جهت طراحي و برگزاري مؤثر آزمون MMI ارائه شد. همچنين راهنماي حاضر از طريق ارسال ايميل و در جلسات حضوري كارگاه‌هاي 3 ساعته در اختيار هر يك از ممتحنين رشته‌هاي مربوطه كه دانشگاه علوم پزشكي تهران مسؤوليت برگزاري آزمون آن رشته‌ها را برعهده داشتند، قرار داده شد. در نهايت راهنماي برگزاري آزمون MMI در سه بخش "تمهيدات لازم پيش از برگزاري آزمون، ملاحظات اجرايي حين و پس از برگزاري آزمون و طراحي محتواي لازم براي ايستگاه‌ها" و در 17 بند تدوين شد. در بخش "تمهيدات لازم پيش از برگزاري آزمون"، مجموعه گام‌هايي كه قبل از برگزاري آزمون MMI بايد توسط طراحان و مجريان آزمون مورد توجه قرار گيرد شامل 5 بند و 15 آيتم در اين راهنما ارائه شد. در اين بخش مسؤولين برگزاري آزمون در هر رشته در خصوص نكات مربوط به شيوه انتخاب و وظايف مسؤول برگزاري آزمون، تعيين ليست مهارت‌هاي مورد ارزيابي و تصميم در مورد زمان كلي آزمون با توجه به تعداد داوطلبان هر رشته و زمان ايستگاه‌ها، انتخاب شكل و تعداد ايستگاه‌ها، اصول تعيين فضاهاي مربوط به برگزاري آزمون، نحوه انتخاب و دعوت از آزمونگران و برگزاري جلسه توجيهي و تهيه محتواي ايستگاه‌ها آشنا مي‌شدند. در بخش "ملاحظات اجرايي حين و پس از برگزاري آزمون"، الزامات اجرايي روز آزمون به صورت نكات عملي مربوط به نحوه تقسيم بندي داوطلبان و برگزاري جلسات توجيه ايشان، يادآوري زمان و ساعت شروع آزمون به ممتحنين، پرسنل و داوطلبان، تكميل فرم‌ها و ثبت مستندات، تحليل پس آزمون، و در نهايت شيوه ارزشيابي روند اجرا آزمون و ارائه گزارش در نظر گرفته شد. اين بخش مشتمل بر 7 بند و 14 آيتم تهيه شد كه در هر آيتم جزئيات مربوط به ملاحظات اجرايي در اختيار مسؤولين و ممتحنين آزمون قرار گرفت.