طراحي و اجراي برنامه آموزشي جامعه محور و پاسخ‌گو: گزارش تجربه مركز مطالعات و توسعه آموزش پزشكي دانشگاه علوم پزشكي شهركرد

يكي از رويكردهاي فلسفي آموزش عالي، ديدگاه پاسخ‌گويي وتعهد اجتماعي است كه تمركز آن بيش‌تر بر مسؤوليت‌پذيري دانشگاه‌ها در خدمت به جامعه است. در اين رويكرد دانشگاه‌ها و دانشكده‌هاي پزشكي به عنوان يك نهاد اجتماعي با ديدگاه پاسخ‌گويي به نيازها و انتظارات جامعه جزء جدانشدني از فلسفه وجودي آموزش عالي هستند. پاسخ‌گويي اجتماعي، تعهد در قبال هدايت، آموزش و پژوهش و ارائه خدمات بهداشتي درماني بر اساس اولويت نيازهاي سلامتي جامعه است و اهميت آن به صورتي است كه در بعضي از مطالعات به عنوان يكي از 4 رسالت اصلي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي در نظر گرفته مي‌شود(1). ازنظر برخي از كارشناسان و صاحب نظران در سيستم آموزش پزشكي ايران در زمينه پاسخ‌گويي به نيازهاي جامعه ضعف وجود دارد و ارتباط دانشجويان با جامعه به تدريج ضعيف‌تر شده است و در طول ساليان با حذف فصل‌هاي مشترك جاي خود را به مرزبندي‌هاي غيرقابل نفوذ داده است. در صورتي كه پاسخ‌گويي به نيازهاي جامعه و در نتيجه تعامل پويا بين آموزش و جامعه يك تقاضاي منطقي، مستمر و پايدار است(2). مطالعه‌اي كه در زمينه موانع و راه‌كارهاي پاسخ‌گويي اجتماعي برنامه درسي در آموزش پزشكي توسط يماني و همكاران انجام شده است، موانع پاسخ‌گويي را در 8 مقوله دسته‌بندي نموده است كه ساختار برنامه درسي و مواجهه ديررس دانشجويان با معضلات سلامت جامعه، عدم تناسب محتواي درسي با نيازهاي جامعه و توجه بيش‌تر برنامه درسي به آموزش تئوريك و باليني غلبه پارادايم كمي و در نتيجه بي‌توجهي به شاخص‌هاي مهم پزشكان پاسخ‌گو، ضعف در همكاري بين دانشگاه و جامعه، كمبود واحدهاي درسي انتخابي در زمينه دروس متمايل به زمينه اجتماعي و محيط كاري از جمله اين موانع محسوب مي‌گردد. طبق بررسي به عمل آمده در مقاله مذكور از جمله راه‌كارهاي پاسخ‌گو نمودن برنامه‌هاي درسي تدوين رسالت روشن، اضافه نمودن آموزش مبتني بر جامعه در سطوح مختلف برنامه درسي پزشكي و رها نكردن پزشكان بعد از فراغت از تحصيل و تدوين مدل و چارچوب نظري مناسب براي پاسخ‌گويي برنامه درسي بوده و البته تأكيد عمده بر حركت به سمت تدوين راه‌كارهاي عملياتي است(3). با توجه به اين موانع و راه‌كارهاي ارائه شده، و با توجه به تأكيد چشم انداز نظام آموزش علوم پزشكي كشور در افق 1404 به پاسخ‌گويي به نيازهاي سلامت جامعه به عنوان يكي از اركان اساسي اين نظام و همچنين در راستاي عملياتي‌سازي بسته پزشكي پاسخ‌گو از بسته‌هاي دوازده‌گانه تحول در آموزش پزشكي، تدوين و طراحي مدل‌ها و برنامه‌هايي جهت آموزش و آشنايي بيش‌تر دانشجويان با پاسخ‌گويي اجتماعي و در نتيجه مسؤوليت‌پذير نمودن دانش‌آموختگان در ارائه بهتر مراقبت‌هاي سلامت مناسب به نظر مي‌رسد. در اين راستا مركز مطالعات و توسعه آموزش پزشكي دانشگاه علوم پزشكي شهركرد جلب مشاركت دانشجويان در اين زمينه را به عنوان يكي از برنامه‌هاي كاري خود مد نظر قرار داد و جهت انجام اين امر ابتدا با مطالعه مستندات و فعاليت‌هاي پاسخ‌گويي انجام شده در ساير دانشگاه‌ها اطلاعات لازم جمع‌آوري و پس از سنجش موقعيت و بررسي نقاط ضعف و قوت، برنامه آموزشي جامعه محور و پاسخ‌گو در قالب كميته‌هاي دانشجويي پزشكي پاسخ‌گو جهت دستيابي به اهداف مذكور، به عنوان مدل و برنامه پيشنهادي از اسفند 93 تصويب و به مرحله اجرايي در آمد.