بهبود عملكرد بذر ژنوتيپ‌هاي زيره سبز (Cuminum cyminum L.) با استفاده از شاخص‌هاي مختلف گزينش در شرايط تنش خشكي

Improving the seed yield of cumin (Cuminum cyminum L.) genotypes using different selection indices under drought stress conditions

براي بهبود صفات پيچيده‌اي مانند عملكرد، يكي از مؤثرترين روش‌ها در گزينش ژنوتيپ‌هاي مطلوب، استفاده از شاخص‌هاي انتخاب مي‌باشد. در اين پژوهش‌، به‌منظور ارزيابي كارايي روش‌هاي مختلف انتخاب در شرايط تنش، 49 ژنوتيپ برتر زيره سبز (Cuminum cyminum L) منتخب سال دوم يك طرح دوساله، در يك آزمايش مزرعه‌اي در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با دو تكرار در شرايط تنش خشكي در سال 1391 در مزرعه پژوهشي دانشگاه شهيد باهنر كرمان مورد ارزيابي قرار گرفتند. شاخص‌هاي انتخاب اسميت- هيزل 1 و 2 و پسك-بيكر براساس هفت صفت ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعي، تعداد چتر، تعداد چترك، تعداد دانه در بوته، وزن بذر بوته و وزن اندام هوايي بوته محاسبه شدند. همچنين پاسخ‌هاي مستقيم و همبسته اين صفات همراه عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي بدست آمد. هر سه شاخص در دو شكل، همراه با عملكرد و بدون عملكرد نيز مورد ارزيابي قرار گرفتند. نتايج پاسخ مستقيم و همبسته صفات نشان داد كه در شرايط تنش ژنوتيپ‌هايي با تعداد دانه در بوته و تعداد چترك بيشتر از توان عملكرد بالاتري برخوردار بودند. در شاخص‌هاي اسميت-هيزل 1 و 2، صفت تعداد دانه در بوته و تعداد چترك بالاترين پاسخ به انتخاب را داشتند، در حالي كه در شاخص پسك-بيكر صفت تعداد شاخه فرعي بالاترين پاسخ به انتخاب را به خود اختصاص داد. نتايج حكايت از اين داشت كه شاخص انتخاب اسميت-هيزل بالاترين كارايي انتخاب را دارد و مي‌تواند براي انتخاب ژنوتيپ‌هاي مناسب در برنامه اصلاحي زيره سبز در شرايط تنش خشكي مورد استفاده قرار گيرد.

In order to improve complex traits such as yield, one of the most effective approaches to select the desired genotypes is the use of selection indices. In this research, in order to evaluate the efficiency of different selection methods under stress conditions, 49 top cumin (Cuminum cyminum L.) genotypes, selected in the second year of a two-year plan were evaluated. This research was conducted as a field experiment in a randomized complete block design with two replications under drought stress conditions in 2012 at the research farm of Shahid Bahonar University of Kerman. The selection indices Smith-Hazel 1 and 2 and Pesek-Baker were computed based on seven traits including plant height, number of lateral branches, umbels, umbellules, seeds, seeds weight and aerial parts weight (traits/plant). Also, the direct and correlated responses of these traits with seed yield were obtained. All three indices were evaluated in two forms, along with yield and without yield. The results of direct and correlated response of traits showed that genotypes with higher number of seeds and umbelluleshad higher yield potential. In the Smith-Hazel 1 and 2 indices, two traits including the number of seeds and umbelluleshad the highest response to the selection, while in the Pesek-Baker index, the number of branches was the highest response to the selection. The results indicated that the Smith-Hazel index had the highest selection efficiency and could be used to select appropriate genotypes in the cumin breeding programs under drought stress conditions.