ساختار نمايشي طومارهاي نقالي بر پايه‌ي نظريه‌ي سوريو مطالعه‌ي موردي: طومار نقالي سام نامه

فاقد عنوان و چكيده لاتين

نمايش‌هاي سنتي ايراني گنجينه كمتر كشف­ شده‌اي از فرهنگ و ادب ايرانيان به‌شمار مي‌آيند كه كمتر بدان توجه شده است. هنر نقالي ـ كه در فهرست ميراث ناملموس در خطر يونسكو هم به ثبت رسيده است ـ از اين قاعده مستثنا نيست. طومار نقالي در واقع متن نمايشي مردمي است كه مانند هر متن نمايشي ديگر از ساختار پيروي مي‌كند. از آنجايي كه اين طومارها از منظر نمايشي كمتر مطالعه شده‌اند، ساختار نمايشي طومارهاي نقالي تا به حال شناسايي و تبيين نشده‌اند. در اين نوشتار با مطالعه موردي طومار نقالي سام‌نامه با تكيه بر نظريه كاركردهاي اتين سوريوي ساختارگرا تلاش شد تا اين ساختار ترسيم شود. با بررسي اكتشافي روشن شد كه طومار نقالي سام‌نامه بر بنياد يك قصه فراگير اصلي و دو قصه فراگير فرعي كه هر يك از شماري خرده ـ داستان شكل گرفته شده‌اند، ساخته و پرداخته شده است. قصه‌هاي فراگير آرايش خرده‌داستان‌ها را چنان طرح افكنده‌اند كه مخاطب را با خود به درون هزارتويي از رويدادها مي‌كشاند. از سوي ديگر خرده‌داستان‌هاي طومار ارتباط اندام­ وار با يكديگر ندارند؛ اما به واسطه آن كه جزئي از يكي از قصه‌هاي فراگير سه ­گانه به شمار مي‌آيند ابتدا و پايان آن­ها برگرفته از يكي از قصه‌هاي فراگير است و اين ويژگي پيوستار مجالس نقل را مي‌تواند تضمين كند. در اين هزارتو كاركردها بر دوش اشخاصي است كه خلاف ساختار پيچيده طومار، تك ساحتي‌اند؛ درنتيجه تمركز بر رويدادها خواهد بود و نه اشخاص.