نقد مؤلفه‌هاي فرهنگي مدرنيته در نوشته‌هاي وبر، ليوتار و فوكو

Cultural Components of Modernity in the Works of Weber, Foucault and Lyotard; A Critical Review

با بازخواني نوشته‌‌هاي وبر و فراروي از خوانش پارسونزي از وي، سويه‌‌هاي نيچه‌‌اي رويكرد وي به مدرنيته و مؤلفه‌‌هاي فرهنگي آن نمايان مي‌‌شود؛ آن‌گونه كه به برجسته‌‌سازي نقش وي چونان ميان‌جي انگاره‌‌هاي نيچه‌‌اي و رويكرد انتقادي پسامدرناني چون ليوتار و فوكو به مدرنيته مي‌‌انجامد. براي آزمودن اين فرضيه، نخست بايد شاخصي براي سنجش هم‌ساني‌‌ها و ناهم‌ساني‌‌هاي وبر و پسامدرناني چون ليوتار و فوكو برگزيد و پس از آن بايد روشي براي كاربست آن شاخص به ‌‌كار گرفت. شاخص سنجش در اين مقاله سه بيماري مدرنيته است و چونان چهارچوب پژوهشي مقاله به ‌‌شمار مي‌‌رود. هم‌چنين، روش كاربست اين شاخص نيز در اين مقاله تاريخ ايده‌‌هاي «لاوجوي» خواهد بود. بر اساس اين چهارچوب نظري و روش، چهار واحد ـ انگاره، به عنوان مؤلفه‌‌هاي تجزيه‌‌ناپذير بافت انديشۀ اين سه، برگزيده شده است. يافته‌‌هاي پژوهش نشان از برجستگي واحد ـ انگاره‌‌هاي «ابزارگرايي» در وبر، «تمايزيابي ارزشي» و «هم‌ساني فرهنگي» در ليوتار و «خودآييني» در فوكو دارد؛ البته اين برجستگي به معني نبودن ساير واحد ـ انگاره‌‌ها در بافت انديشۀ اين سه تن نيست. هم‌چنين ليوتار و فوكو، برعكس وبر، بر امكان فراروي از آن پاي مي‌‌فشارند.

Rereading the Webber’s works and going beyond Parsons’ interpretation of Weber, Nietzschean aspects in his approach toward modernity are revealed, such that it leads to the promotion of his function as the mediator between Nietzsche and critical approach of postmodern figures such as Lyotard and Foucault. To verify this hypothesis, firstly, we need to have criterion to assessing the similarities and differences of Weber, Lyotard and Foucault. Secondly, the appropriate method for the application of that criterion is needed. The assessment criterion or theoretical framework of this article is Taylor’s three malaises and the method of the application of this criterion, is Lovejoy’s history of ideas. Based on this theoretical framework or method, four unit-ideas are selected as the elements of these three thinkers. Findings of this research indicate that the unit- ideas of ‘instrumentalism’, ‘value- differentiation’ and ‘cultural integrity’ and ‘autonomy’ are prominent in the thought of Weber, Lyotard and Foucault respectively.