پديد آورندگان :
سعادتي، ابوالفضل دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده الهيات و معارف اسلامي , نقي‌زاده، حسن دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده الهيات و معارف اسلامي , سيد موسوي، حسين دانشگاه فردوسي مشهد - دانشكده الهيات و معارف اسلامي
كليدواژه :
طب سنتي , طب اخلاطي , طبايع , طب , حديث طبي , حديث
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: يكي از مباحث مبنايي در طب اخلاطي طبايع چهارگانه است كه شامل بلغم، سودا، صفرا و خون مي‌شود. همين عناوين در احاديث طبي اهل بيت (عليهم السلام) نيز به چشم مي‌خورد. حال اين سؤال پيش مي‌آيد كه آيا طبايع كه در احاديث مطرح شده، همان طبايع طب سنتي است؟ اين پژوهش براي پاسخ به همين سؤال سامان يافته است.
روش كار: اين پژوهش مطالعه‌يي تبييني - تطبيقي، ازنوع تحليل محتوا است كه در آن «طبايع» از منظر احاديث اهل بيت (ع) تبيين؛ و با ديدگاه بقراط در مكتب طب اخلاطي مقايسه شده است. براي اين منظور از كتب مرجع در حديث و طب اخلاطي استفاده شده است. در اين پژوهش همه‌ي موارد اخلاقي رعايت شده است. علاوه‌براين، نويسندگان مقاله هيچ‌گونه تضاد منافعي گزارش نكرده‌اند.
يافته‌ها: يافته‌ها نشان مي‌دهد كه در احاديث، واژه‌ي «طبايع» به معناي تركيب‌هاي وجودي انسان به كار رفته است. طبق اين احاديث، تركيب‌هاي چهارگانه‌ي وجودي انسان عبارت است از: «ريح، مرّه، خون و بلغم». در احاديثي كه طبايع انسان در آن بيان شده، عنوان صفراء و سوداء مشاهده نشده است؛ در عين حال، برخي از صاحب‌نظران سوداء و صفراء را زير عنوان كليِ «مرّه» جاي مي‌دهند. در طب اخلاطي با توجه به چهار عنصر اصليِ خاك، آب، هوا و آتش؛ اخلاط چهارگانه‌ي سوداء، بلغم، خون و صفراء در بدن شكل مي‌گيرد و ماده‌ي بسيار لطيف ديگري نيز با عنوانِ «روح بخاري» از اخلاط اربعه به وجود مي‌آيد.
نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج به‌دست‌آمده، بين آنچه در طب اخلاطي با عنوانِ «اخلاط اربعه و روح بخاري» مطرح شده و آنچه در احاديث طبي با عنوان طبايع و تركيب وجودي انسان ذكر شده است؛ مشابهت‌هايي مشاهده شد.
چكيده لاتين :
Background and Objective: A major proportion of discussions in
temperament medicine have to do with the four types of temperament,
namely phlegmatic, melancholic, choleric, and sanguine. Similar titles can
be detected in medical hadiths of Ahl al-Bayt (AS). The question is: Are
the temperaments proposed in hadiths equivalent to the ones explicated in
traditional medicine? The current study sought to answer this question.
Method: Following an explanatory-comparative design, the study utilized
content analysis to explain temperaments from the perspective of Ahl al
Bayt’s hadiths. The results were then compared with Hippocrates’ ideas
in traditional medicine. The research focused on reference books in
hadiths and traditional medicine. All ethical issues were observed in this
study and the researchers declared no conflict of interests.
Results: The results indicated that, in hadiths, the term “temperament”
refers to different mixtures of human body. The four mixtures of human
body include rih, marrah, blood, and phlegm. No reference has been made
to black bile and yellow bile in hadiths. On the other hand, some experts
believe that black bile and yellow bile are subcategories of marrah.
According to traditional medicine, the four elements of earth, water, air,
and fire correspond to the four temperaments of melancholic, phlegmatic,
sanguine, and choleric respectively. Also, another subtle material, known
as vapor spirit, originates from the four temperaments.
Conclusion: Based on the obtained results, there are similarities between
what has been dubbed “four temperaments and vapor spirit” in traditional
medicine and what has been discussed in medical hadiths about the body
mixture of humans.
