مواجهه نهادهاي حاكم با «مساله اجتماعي» پس از انقلاب اسلامي ايران (1357-1360)

The Encounter of The Ruling Establishment with "Social Question" after The Islamic Revolution of Iran (1979-1982) (Text in Persian)

اقشار كم درآمد يكي از نيروهاي فداكار در انقلاب اسلامي ايران بوده اند. نماينده اصلي اين اقشار در تهران، حاشيه نشينان و آلونك نشينان بودند كه عمده آنها را گروه هايي از دهقانان ناراضي از اصلاحات ارضي دولتي تشكيل مي دادند؛ گروه هايي كه به شهرهاي بزرگ مانند پايتخت مهاجرت كرده بودند اما يا اجبارا در مشاغل غيررسمي امرار معاش مي كردند يا كارگر ساده كارخانه هايي شده بودند كه برخي از آنان در آستانه انقلاب اسلامي تعطيل شدند. برجستگي حضور اين اقشار و مطالبات شان در هر انقلابي مي تواند آن را درگير «مساله اجتماعي» كرده، به تغيير جهت سياست نهادهاي حاكم پس از انقلاب به سمت رفع فقر و تبعيض به جاي اصلاح ساختار حكومت و شكل حكمراني بيانجامد؛ امري كه با توجه به عدم امكان برآورده ساختن سريع اين نيازها از سوي مديران اداري نوپا، به نوبه خود مقدمه ناآرامي هاي جدي در عرصه سياسي و حتي ناكامي انقلاب خواهد شد. بر اين مبنا پژوهش حاضر پس از بررسي وضعيت زندگي و اقدامات مطالبه گرانه حاشيه نشينان و آلونك نشينان تهران در دوره زماني 1357-1360 شمسي به اين پرسش پاسخ مي دهد كه «مواجهه نهادهاي حاكم پس از انقلاب اسلامي ايران با "مساله اجتماعي" به ويژه در مورد حاشيه نشينان و آلونك نشينان پايتخت چگونه بود؟» تا دريابد آيا اقشار يادشده سركوب شدند يا به روشي نيازهايشان برآورده شد. روش اين پژوهش، تحليل تاريخي-تبييني در حوزه جامعه شناسي سياسي است و از چهارچوب نظري تركيبي بر مبناي نظريه انقلاب آرنت و نظريه نورث و همكارانش پيرامون نظام هاي دسترسي محدود بهره مي گيرد.

Low income groups are among most sacrificing in Islamic revolution of Iran. Suburbanites and squatters are Their main representatives in Tehran، many of them are bankrupt peasants dissatisfied of governmental land reforms who migrated to large cities like the capital، but forced to work at informal sector or turned into blue-collar workers of factories shut down on the verge of the revolution. Outstanding presence of these groups in every revolution could engage it in “social question”، change in the course of events، give priority to coping with poverty and discrimination instead of government formation and it is the beginning of political unrest and even failure of revolution، because it is impossible for beginner bureaucrats to meet those urgent needs. Beginning with description of Tehran suburbanites and squatters’ life، livelihood and demanding acts in 1979-1982، This research responds to “How was the encounter of the ruling establishment with “social question” in Iran post-revolutionary events specially in relation with suburbanites and squatters?” to probe if they were suppressed or satisfied by the establishment in any way. Method of this inquiry is Historical explanatory analysis in the field of political sociology based on theories of Hannah Arendt (in her work “On Revolution”) and Douglass North and his colleagues (Limited Access Orders) as combinatorial theoretical framework.