بررسي آداب، رسوم و آيين‌هاي سوگواري در قصه‌هاي عاميانه (با تكيه بر كتاب "قصه‌هاي مشدي گلين خانم" و "جامع‌الحكايات")

Investigating customs and rituals of mourning in folk tales (Based on “ Mashdi Galin tales “ and Jawami ul- Hikayat)

در اين نوشتار سعي بر آن است، با بررسي آداب، رسوم و آيين‌هاي سوگواري ذكرشده در دو كتاب قصه‌هاي مشدي گلين ­خانم و جامع‌الحكايات ـ كه دربرگيرندۀ قصه‌هايي با درون‌مايۀ مرگ هستند ـ پي ببريم كه گذشتگان ما در قصه‌هاي عاميانه، هنگام مرگ عزيزان چه آيين‌هايي انجام مي­ دادند و چگونه از رنج خود در فراق آن‌ها مي ­كاستند. كتاب قصه‌هاي مشدي گلين­ خانم شامل 110 قصۀ ايراني و كتاب جامع‌الحكايات شامل 46 حكايت، هر دو از گنجينه‌هاي مكتوب داستان‌هاي عامه هستند. حاصل اين پژوهش ـ كه مبتني بر منابع كتابخانه‌اي و به­ صورت توصيفي - تحليلي انجام شده است ـ نشان مي‌دهد كه گذشتگان ما بر اساس آنچه در آثار اشاره­ شده گفته شد، در برابر اين رخداد اجتناب‌ناپذير، واكنش‌هايي داشته‌اند كه در پيوند با مفاهيم آييني و فرهنگي جامعه و به ­گونه‌اي نكوداشت سنت‌ها، درخور تجزيه و تحليل ‌هستند. رفتارهايي نظير دستمال سياه در دست گرفتن، بستن بازوبند سياه به بازو، سياهپوش كردن كاخ و دستگاه سلطنتي، كلاه بر زمين زدن، گريبان خود را پاره كردن، به ­­سر ­و ­روي خود زدن، اطعام دادن به مردم هنگام مرگ عزيزان، مراسم سوم و چهلم و سالگرد گرفتن، دفن كردن همسر ميت هنگام مرگ با او )انداختن همسر متوفا بعد از مرگ او در چاه(، دفن كردن شخص متوفا در خانه، تاج بر زمين زدن و امثال آن كه پس از مرگ نزديكان، از طرف بستگان مشاهده مي‌شود، به­ نوعي بيان ادامۀ حيات پس از مرگ، طلب آمرزش و رحمت براي متوفا، فراخواني نيروهاي فراسويي براي ياري و همراهي متوفا و ايجاد اميد و انگيزه براي بازماندگان است.

In this paper, the authors have tried to describe the rituals, customs, and rituals of mourning mentioned in two books of Galin-Khanum and Jawami ul-Hikayat tales, which contain the stories on the theme of death in folk tales, and how the ancient people are dealing with their grieves when disappearing one of their close relatives. Galin Khanum tales book contains 110 Persian tales and the book Jawami ul-Hikayat consists of 46 narrations, both of which are written in the folk tales. The result of this research which is based on bibliographic and descriptive-analytic resources, suggests that our ancestors, based on what has been mentioned in the works, have reacted to this inevitable event. The latter has been associated with ritualistic and cultural concepts of the community. These traditions are totally relevant and deserve to analysis. Behaviors like taking a black handkerchief in hand, tying a narrow black armpit to arm, blacken the royal palace etc. are among the rituals which are In some way, the expression of the continuation of life after death, the demand for forgiveness , mercy for decease and the creation of hope and motivation for the survivors.