تقديرگرايي و تعامل آن با قدرت در ابومسلم نامه طرسوسي با رويكرد تاريخگرايي نو

Fatalism and its interaction with power in Abu Muslim Nameh in the framework of new historicism approach

حماسۀ ابومسلم ­نامه، روايتي منثور بر اساس شخصيت تاريخي ابومسلم خراساني است كه در كوي و برزن‌ها بر سر زبان قصهپردازان افتاد. بدين سبب، بسياري از جلوه ها و باورهاي عاميانه در آن راه يافته است. از جملۀ اين اعتقادات، سرنوشتباوري و تقديرگرايي است. تاريخگرايي نو بر اثر­پذيري متن (روايت) از بافت جامعه تأكيد دارد و مهم ترين بافت هر متن را روابط مربوط به قدرت، تلاش براي انتقال قدرت و دستيابي به آن ميداند. اين رويكرد بر آن است كه مؤلّف يا هنرمند از نظرها، واژگان و باورهاي فرهنگ خود براي توليد اثري بهره ميجويد كه براي مخاطبي از همان فرهنگ قابل درك و فهم باشد. بدين سبب متن ادبي ضرورتاً با يك گفتمان يا يك ايدئولوژي پيوند مييابد و ميتواند وسيلۀ انتقال قدرت هم باشد. جستار پيش رو، در پي آن است با استناد به ابومسلمنامۀ ابوطاهر طرسوسي، گفتمان تقديرگرايي و نشانههاي آن را با توجه به واقعيت­ هاي فرهنگي و اجتماعي عصر به روش توصيفي ـ تحليلي تبيين كند. در پايان مشخص شد اعتقاد به تقدير و سرنوشت و نشانههاي آن متأثر از ميدان گفتماني حاكم و آبشخور آن گفتمان ديني عصر (جبرگرايي) است. در كشاكش گفتماني داستان، راوي، بسياري از امور و رخدادها و حتي كنشهاي اجتماعي را به تقدير نسبت ميدهد. بدين ترتيب، ابومسلمنامه در منازعۀ گفتماني در راستاي هژموني شدن گفتمان تقديرگرايي و توجيه و تحكيم قدرت عمل ميكند.

Based on the historical personality of Abu Muslim Khorasani, the epics of Abu Muslim Nameh is a narrative prose which has been famous throughout the history of the storytellers. For this reason, many folk tales and beliefs have been emerged. One of these beliefs is Fatalism. The new historicism emphasizes the influence of the text (narrative) on the ontext of society and considers the context as the most important element of each text as power relations, an attempt to power transfer and its realization. Being necessarily linked to a speech or an ideology, the literary text can also be a means of power transfer. By adopting a descriptive –analytical approach, the current research seeks to investigate fatalism discourse and its semiotic universe by referring to cultural and social facts based on Abu Muslim Nameh. The results showed that to believe in fate and destiny and its signs have been under the influence of dominant discursive field. In this fictional field, the narrator attributes all the events, affairs and social facts to fate and destiny. Finally, Abu Muslim Nameh takes the path towards hegemonic discourse and power stability.