زمينه و سير تاريخي داستان بئر ذات العَلَم

The background and historical evolution of Bae’r Zatal- Elm

حضرت علي(ع)، امام اول شيعيان، به­ عنوان يكي از پهلوانان شكست‌ناپذير تاريخ صدر اسلام، همواره مورد توجه قصه‌سرايان و داستان‌پردازان ديني بوده و روايت‌هاي داستاني بسياري بر محور پهلواني‌هاي ايشان ساخته و پرداخته شده است. برخي از اين داستان‌ها جدا از پردازش داستاني و غيرتاريخي خود، در واقعيت­ هاي تاريخي ريشه دارند (فتح خيبر، غزوۀ خندق و... )؛ اما شماري از آن‌ها نيز بيشتر ساختۀ ذهن قصه‌گويان‌اند. هرچند مي­ توان زمينه‌اي دور و كم­رنگ از تاريخ براي آن‌ها يافت. در اين جستار به بررسي روايت‌ها و شواهد و زمينۀ تاريخي يكي از اين داستان‌ها به­نام داستان «بئر ذات­العَلَم» – از سدۀ دوم تا سيزدهم هجري - خواهيم پرداخت. در بخش نخست، شواهد و روايت­ هاي اين داستان را به ترتيب تاريخي به ­دست مي‌دهيم و سپس با مقايسۀ عناصر داستان با متون تاريخي، به هستۀ تاريخي آن خواهيم رسيد و در پايان، سير تاريخي «بئر ذات ­العَلَم» را به‌عنوان يك نام جغرافيايي بررسي خواهيم كرد.

As the most prominent hero of the early history of Islam, Imam Ali (AS), the first Imam of the Shiites has always been considered by religious narratives and storytellers. Nowadays, there are diverse narrative fictions on his character. Some of these stories, apart from their fictive and non- historical behavior have their roots in historical facts (Fath , Kheibar, Khandagh) , but some of them belong to the esprit of writer. In this study, the author will examine the narratives and history of one of these stories entitled “Bae’r Zat-al-Elm” dated from 2th to 13th centuries. In the first section, the author will present the evidence and narratives of this story in historical order and then by comparing the elements of the story with historical texts to its historical core, we will finally examine the historical evolution of the “Bae’r Zat-al-Elm “ as a geographical name.