كليدواژه :
حسين كرد شبستري , داراب نامه , سمك عيّار , شاهان , تيپ , قصّۀ عامه
چكيده فارسي :
اين جستار در پي تبيين مفهوم «تيپِ» شاهان و گزارش كردارهاي آنان است تا نقش آنان را در پيشبرد قصه بازنمايي كند. روش مطالعه از نوع كتابخانه اي و كيفي بر حسب تحليل محتواست. ملاك گزينش اين قصه‌ها، علاوه بر شهرت، طيف وسيع خوانندگان، اقبال عمومي و بسامد حضور شاهان است. پس از بررسي اين قصه ها دريافتيم كه شاهان غالباً بر حسب نوع نگرش گزارشگر قصه، در دو اقليم ايراني و غيرايراني قرار مي‌گيرند و بسته به فضاي كلي قصه و درون‌مايۀ آن، سيماي شاهان گزارش مي‌شود. درون مايۀ هر قصه علاوه بر اينكه بن‌مايۀ خاصي مي طلبد، قهرمانان و تيپ هاي خاصي را نيز اقتضا مي كند؛ مثلاً قصۀ سمك عّيار كه داراي بُن‌مايۀ عياري است، قهرمانان آن بيشتر عياران و پهلوانان هستند و حتي كُنش شاهان برحسب نقش و كاركرد اين تيپ شناخته مي‌شود. داراب نامه داراي بُن‌مايۀ اساطيري ـ حماسي است و لذا رفتار و كردار شاهان فخيم‌تر، حماسي‌تر و در مواردي اساطيري است. حسين كرد نيز داستاني پهلواني ـ مذهبي است. فرض ما بر اين است كه قصه‌پردازان در خلق تيپ‌هاي قالبي همچون شاه و درباريان و ديگر قهرمانان، در پي ضابطه‌مند كردن و قانونمند كردن ساختار جامعه‌اند؛ به عبارت ديگر آنان در پي ايجاد يك چارچوب قطعي و مسلم‌اند كه تخطي از آن، مشكلآفرين و گاه خطايي بخشش‌ناپذير است. از منظر بسامد «تيپ»ها، با مطالعۀ قصه هاي مورد پژوهش به اين نتيجه رسيديم كه «درباريان»، به ويژه شاه و خانواده اش و وزيران، بيشترين بسامد و حضور را دارند و بيشتر قصه ها با حكايت «شاه» يا «شاهزادهاي» آغاز مي شود. در اين قصه ها حس شديد ميهن‌دوستي و ايراني گرايي ديده مي شود؛ به همين دليل تيپ شاهان ايراني در اين قصه ها بسيار لطيف تر، رئوف تر، انساني تر، مردم‌دارتر، عادل تر و خردمندتر از ديگر هم منصبان غيرايراني شان تصوير شده است. داراب نامه بيش از دو قصۀ ديگر حماسي‌تر است و تيپ شاهان فخيم‌تر و مطنطن‌تر و تاريخي‌تر تصوير شده است، در حسين كرد شاهان چندان حضور ندارند و كنش چنداني به انجام نمي‌رسانند.
چكيده لاتين :
This essay seeks to explain the typology of kings and to report on their
practices to represent their role in the advancement of tales. The method
used in this research is library-based and qualitative in terms of content
analysis. The criterion for choosing these stories is, besides its reputation, a
wide range of readers, the general interest and the frequencies of the
presence of kings. After reviewing these stories, the author found that kings
often seemed to be in Iranian and non-Iranian affairs according to the
narrator's type of attitude, and that the picture of kings was reported
according to the general context of the story and its context. In addition to
requiring a particular content, it also requires certain heroes and types of
character. Darab-Nameh has an epic & mythological content, and therefore
the behaviors and actions of the most kings are mythological epics. Hussein-
Kord is also an epic-religious tale. Our hypothesis is that storytellers seek to
shape and regulate the structure of society in the form of king, the courtiers
and other heroes; in other words, they seek to establish a definitive
framework that is occasionally violated. They are problematic and are
considered as unforgivable. In order to study the stories and according to the
frequency of types, the author concluded that the "courtiers", especially the
king, his family and his ministers, had the highest frequency and presence,
and most of the stories began with the words "Shah" or "Prince". There is an
intense sense of indigence and Iranism in these stories, so that the types of
Iranian kings are much more subtle, more human, richer, more just and wiser
than other non-Iranian officials. Darab Nameh is more epic than the other
two stories, and the type of kings has been portrayed in a more fictitious,
confident and historical way. It should be noted that in Hussein- kord, the
kings are not very present and do not act much more.
