مقايسه خسرو و شيرين نظامي با منظومه عاميانۀ شيرين و فرهاد كردي مام احمد لطفي از منظر بن‌مايه‌هاي اسطوره‌اي

Comparison of Nezami’s Kosrow &Shirin with folk Kurdish counterpart by Mam Ahmad Lotfi: A mythological approach

منظومه كردي شيرين و فرهاد به روايت مام احمد لطفي يكي از نظيره ­هاي است كه به پيروي از خسرو و شيرين نظامي سروده شده است. اين اثر به زباني ساده و روان، روايتگر داستاني متفاوت دربارۀ سرگذشت شيرين و فرهاد با ساختاري افسانه ­مانند است. در منظومۀ كردي جز نام شخصيت ­ها، سير اصلي حوادث و چارچوب كلي داستان با روايت نظامي اختلاف دارد. داستان اين منظومه بر پايه رده­ بندي محتوايي افسانه ­ها در زيرمجموعه افسانه ­هايي قرار مي­ گيرد كه در آن اژدهايي دختري را مي‌ربايد تا اينكه پهلواني او را نجات مي ­دهد. با وجود اين، مطالعۀ تطبيقي دو منظومه از منظر بن­مايه­ هاي اسطوره ­اي نشان‌دهندۀ زيرساخت و پي­رنگ مشترك اين آثار است؛ بدين ترتيب كه خسرو (در خسرو و شيرين) و فرهاد (در منظومۀ كردي) مصداق خداي باروريِ شهيدشونده به ­شمار مي ­آيند با اين تفاوت كه در منظومۀ كردي، فرهاد همانند ساير خدايان باروري، رستاخيز مجدد ندارد. شيرين در هر دو داستان، به روش­هاي مختلف، نقش الهۀ باروري و عشق را ايفا مي ­كند. چيستي، موضوع و كاركرد اسطورۀ باروري از نظر تاريخي نمايانگر دوره كشاورزي و از نظر فلسفي بيانگر رستاخيز انسان در جهان ديگر ­است.

Shirin and Farhad collection; the Kurdish version of Nezami’s original work by Mam Ahmad Lotfi is one of the popular examples of this genre. This work has a simple and fluid language, which narrates the history of Shirin and Farhad with a legendary structure. In the Kurdish version, with the exception of the names of the characters, the main course of events and the general framework of the story are different. The story of this poem is based on the evaluation of the myth content of the subcategory of legends in which a dragon catches a girl until rescued by her hero. Nevertheless, the comparative study of both poems from the viewpoint of the mythological manifestations indicates the infrastructure and the common theme of these works. Thus, Khosrow (in Khosrow and Shirin) and Farhad (in the Kurdish version) are considered the martyred god of fertility, with the difference that in the Kurdish version, Farhad, like the other gods of fertility, has no resurrection. In both stories, Shirin plays the role of goddess of fertility and love in different ways. The subject and function of the myth of fertility historically represent the period of agriculture and philosophically reflect the resurrection of man in the other world.