نقش هويت ساز قاعده لاضرر در شكل گيري الگوي معماري اسلامي

The Role of the La’Zarar in the Formation of Islamic Architecture Pattern

معماري اسلامي‌- ايراني در فرهنگ تشيع ميراث گران‌قدري است كه از نسلهاي گذشته به يادگار گرفته شده و نمونههاي ارزشمند آن در نظام برنامهريزي، طراحي و مديريت شهرهاي تاريخي ايران به خوبي قابل مشاهده و بازشناسي ميباشند. رابطه معماري و شهرسازي ايراني – اسلامي با مبناي نظري، اصول فقهي اسلام، و آيات كتاب آسماني و كلام وحي، گنجينهاي ارزشمند در هدايت و توسعه معماري و شهرسازي معاصر ايران خواهد بود. مروري بر تجربههاي عملي و پايههاي نظري آنها در حوزههاي معماري و شهرسازي و مديريت شهري نشاندهنده آن است كه تبين رابطه اصول نظري و مشخصات كالبدي از از پيشنيازهاي تحقق و اجراييشدن يك سبك و گرايش معماري است؛ بر مبناي چنين رويكردي است كه ميتوان موضوع مورد نظر اين پژوهش را در بستر آيات قرآني و تفاسير معتبر مورد تحليل و بررسي قرار داد. سوال اصلي پژوهش آن است كه هويت در معماري اسلامي چيست؟ و اين تعريف در شكل‌گيري معماري اسلامي چه جايگاهي دارد؟ بايستههاي تحقق قاعده لاضرر و لاضرار در اسلام، در بستر شكل‌گيري معماري اسلامي چيست؟ معماري اسلامي بر بستر عناصر هويت‌ساز چگونه شكل مي گيرد و اين عناصر چه جايگاهي در معماري اسلامي دارند؟ روش تحقيق مورد استفاده در اين مقاله، روش استدلال منطقي است. پس از ترسيم چارچوب نظري پژوهش، منابع علمي و تخصصي با روش مقايسه تطبيقي تحليل شده، فرصتها و چالشهاي حاصل از آن به بحث گذاشته ميشود. اين پژوهش نيازمند برخوردي كيفي است ازاين‌رو بر مبناي پارادايم آزادپژوهي و با استفاده از منابع كتابخانهاي و مطالعات ميداني در روند مقاله استفاده خواهد شد. دستاوردهاي پژوهش نشاندهنده آن است كه رعايت اصول دهگانه مورد بحث ميتواند به مثابه تجلي قاعده لاضرر و لاضرار در اسلام در نظام معماري و شهرسازي، به‌خصوص در هدايت و برنامهريزي طرحهاي توسعه شهري، معرفي شود.

Iranian-Islamic architecture is a precious heritage of Shia culture which is the legacy of past generation, the valuable samples of which are well observed and recognizable in planning, design, and management system of historical cities of Iran. The relation between Iranian-Islamic architecture and theoretical basis, principles of Islamic jurisprudence, and verses of scripture and revelation shall be a valuable treasure in guiding and developing Iranian contemporary architecture and urban development. An overview of practical experiences and their theoretical foundation in the areas of architecture, urban development and urban management indicates that explaining the relation between theoretical principles and physical specifications is the prerequisite for realization and implementation of an architecture style and orientation; it is on the basis of such approach that the subject of the present research could be analyzed in the bed of Koran verses and their valid interpretations. The main research question is that what does identity mean in Islamic architecture? an‎d where is the position of this definition in the formation of Islamic architecture? What are the requirements for realization of the rule of no injury loss in Islam in the bed of forming Islamic architecture? How Islamic architecture is formed in the bed of identifying elements and where is the position of these elements in Islamic architecture? The research method used in this study is based on a logical reasoning method. Upon drawing the theoretical framework of the research, the specialized and scientific resources are analyzed using comparative method, then the resulted opportunities and challenges are discussed. This research is required to be treated qualitatively, so it will be viewed based on free research paradigm using library sources and field study. The research findings indicate that the observance of 10 principles could be introduced as the realization of a rule of no injury loss in Islam in architecture and urban development system, especially in directing and planning urban development projects.