كليدواژه :
جريان‌هاي فضايي , كلانشهر , تعاملات روستا شهري , سكونتگاه‌هاي روستايي , تحولات كالبدي – فضايي
چكيده فارسي :
در سال‌هاي اخير، سكونتگاه‌هاي روستايي در جريان دگرگوني‌هاي مكاني - فضايي دچار تحولاتي شده‌اند كه متأثر از نوع و ماهيت جريان‌ها و روابط فضايي بين آن‌ها و شهرها (به‌ويژه كلانشهرها) بوده است. جريان مردم و جريان پول مهم‌ترين جريان‌هايي هستند كه تحولات روستاهاي پيراموني را سبب شده‌اند. در بين اين تحولات اگر چه بيشتر در ساختار كالبدي بوده ولي ساختارهاي اجتماعي- اقتصادي را نيز تحت تأثير قرار داده است. هدف تحقيق حاضر تحليل روند جريانات فضايي متأثر از تعاملات روستاشهري و دگرگوني كالبدي– فضايي سكونتگاه‌هاي روستايي بخش تنكمان شمالي واقع در پيرامون كلانشهر كرج به روش توصيفي- تحليلي مي‌باشد. تحقيق حاضر به‌لحاظ هدف، شناختي و به‌لحاظ نوع داده، كيفي – كمي و به‌لحاظ زمان مقطعي است. شيوه گردآوري داده نيز از نوع اسنادي – پيمايشي است كه تجزيه و تحليل آن‌ها با روش توصيفي – تحليلي، همبستگي انجام شده است. داده‌هاي مورد نياز با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته در محدوده مورد مطالعه تكميل و با بهره‌گيري از نرم‌افزار SPSS و آزمون‌هاي آماري مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته و با استفاده از Gis نقشه‌هاي جريانات ترسيم شده است. نتايج يافته‌ها نشان‌دهنده آن است كه در فرايند جريانات فضايي، جريان سرمايه از نقش‌آفريني بيشتري نسبت به ساير جريان‌هاي فضايي برخوردار است. اثربخشي اين جريان سرمايه بدون دخالت سرمايه‌گذاري دولتي و بيشتر توسط بخش خصوصي و روستاييان به‌منظور كسب سودآوري تحقق يافته است. برايند تمامي جريان‌هاي فضايي موجب تغيير در الگوي معماري مساكن، مقاوم‌سازي و بهبود كيفيت مساكن روستايي همراه با افزايش تعداد واحدهاي تجاري، اداري و استقرار كارگاه‌هاي صنعتي و خدماتي كوچك است، همچنين تخريب اراضي زراعي، باغي و ايجاد باغ ويلاهاي متعدد چشم‌انداز طبيعي روستاهاي دهستان تنكمان شمالي را دگرگون نموده است. نتايج اين پژوهش به شرح زيرقابل توجه است:
تحول كالبدي – فضايي روستاهاي پيرامون شهرها (به‌ويژه كلانشهر) امري گريزناپذير است كه امروزه در چارچوب مناسبات جديد شبه سرمايه‌داري در روستاها عينيت فضايي يافته است. تحولات در نظام سكونتگاه‌هاي روستايي ارتباط مستقيمي با اندازه آن‌ها دارد. البته اين نتايج به‌عنوان يك اصل كلي قابل پذيرش نبوده بلكه بعضي از روستاها متوسط و كوچك به‌دليل برخورداري از مزيت نسبي بيشتر در تعامل با شهرها از سطح تحولي بالا نيز برخوردار شده‌اند. روند تحولي سكونتگاه‌هاي روستايي صرفاً متأثر از يك نقطه شهري (سكونتي) نيست بلكه ميتوانند تحت تأثير چند نقطه شهري باشد. دامنه تعاملات فضايي مهم‌ترين عامل در اين ارتباط است. در ناحيه پژوهش شهر كرج اگرچه به‌عنوان كلان شهر نسبت به تهران از فاصله كمتري تا سكونتگاه‌هاي روستايي از ظرفيت كاركردي بالاتري نسبت به شهر نظرآباد برخوردار است اما نتوانسته تأثير چنداني بر روي روستاها محدوده داشته باشد.
چكيده لاتين :
In recent years, rural settlements have undergone changes due to physio-spatial changes. The acceleration of these changes has been so much that many villages have undergone structural and physical changes, or sometimes slowly joined the body of cities. There are different spatial flows between the metropolitans and surrounding settlements. These flows have shaped many of the developments in the rural areas. The purpose of this study is to analyse the trend of spatial flows affected by rural-urban interactions and the physio-spatial transformation of rural settlements in the northern Tankaman district located around the Karaj metropolitan via the means of descriptive-analytic methods. Karaj metropolitan area is one of the most important areas of this spatial transformation - a space where the focus of capital, industries, facilities and services has brought about its physical and functional growth. Such rapid growth and the ruling trends, from the physio-spatial perspective have implications such as comprehensive transformations in the construction and fabrication of peripheral villages, in particular in the pattern of housing, deformation for communication access, land-use change, severe service shortages, Inappropriate access and ... in peripheral villages.
The present study is a quantitative, functional and survey based in data gathering, which questionnaires and interview methods were used to collect data and information. According to the statistics of 1390, the total of ten villages in North Tankaman were selected. The ten villages have a total population of 11,509. Of these, 372 people were selected as the sample size using the Cochran formula. To determine the reliability of the questionnaire, Cronbach's alpha coefficient was used. The calculation of this amount was 0.80 for the authorities. The variables of the indicators were designed in the form of a questionnaire and provided to the rural population. To analyze and deduce, depending on the research objectives and the type of data available, descriptive statistics were used such as frequency and percentage and GIS software.
The results of the findings of the housing developments in the study area show that the overall average of the Likert spectrum for the increase in the number of residential units with the Urban Architecture model is 3.68, which is the most significant, reflecting the change in the pattern of rural housing architecture in the northern Takaman district, which is like other rural areas of the country. The change in the pattern of rural housing architecture and its similarity to urban housing pattern has been considered by most of its appearances and has grown more than other indicators such as resistance and improving the quality of housing.
