كاربرد منطق فازي در تبديل روستا به شهر، نمونه موردي: استان تهران

Fuzzy logic Application to Chang the status of a settlement from rural to urban: Case study, Tehran province

در تفكرات موجود برنامه‌ريزي، سكونتگاه‌هاي انساني يا شهر هستند و روستا. در واقعيت سكونتگاه‌ها داراي تنوع بيشتري هستند و تعاريف رايج از شهر و روستا به لحاظ اداري، سياسي و علمي مصداق كامل، مانع و جامع ندارد. رويكرد موجود در تبديل يك سكونتگاه روستايي به شهر در كشور رويكردي دوارزشي (دو وجهي) است كه حاكي از عدم توجه كامل به ابعاد متنوع، خصايص و ويژگيهاي اين گونه از سكونتگاه‌ها است و فقط تقاضاهاي مردمي و عوامل سياسي در شكل‌گيري و تبديل يك روستا به شهر تأثير دارند . استفاده از مدلهاي مبتني بر منطق فازي، به عنوان يك رويكرد نسبي، در شناسايي و دسته‌بندي سكونتگاهها مي‌تواند علاوه بر تنوع بخشي در تقسيم‌بندي سكونتگاههاي انساني، پايداري و كارآمدي آنها و بويژه روستاهاي متقاضي تبديل شدن به شهر را در پي داشته باشد. تبديل روستا به شهر بدون ايجاد بسترهاي مناسب در ابعاد اجتماعي، اقتصادي, كالبدي و زيربنايي علاوه بر افزايش هزينه‌هاي بخش عمومي بدليل عدم توانايي ساكنين در كمك و تامين هزينه‌ها, سبب افزايش سطح توقع و انتظار ساكنين اين سكونتگاه‌ها و تقويت باور تلاش در تبديل روستا به شهر به منظور جذب حمايتهاي مالي و اعتباري جهت توسعه و عمران روستا, مي‌گردد. شناسايي سكونتگاه‌هاي مساعد و پيش بيني در خصوص نحوه تغيير و تحول آنها و انجام اقدامات لازم در خصوص بسترسازي مناسب جهت شكل‌گيري زمينه‌هاي اجتماعي, اقتصادي, كالبدي و زيربنايي جهت تبديل شدن اين سكونتگاه‌ها به شهر نه تنها زمينه‌هاي مشكلات يادشده را از ميان برداشته, بلكه امكان جذب سرمايه‌گذاري بخش خصوصي را نيز فراهم آورده و سبب شكل‌گيري نظامي پويا و متحول از سلسله مراتب سكونتگاهي خواهد شد كه از حيات اقتصادي برخوردار بوده و قادر به توسعه و دستيابي به سطوح بالاتر نظام سكونتگاهي بدون نياز به سرمايه گذاري بخش عمومي خواهد بود. در اين مقاله با طرح ناكارآمدي الگوي موجود در تبديل روستا به شهر، به آزمون چگونگي استفاده از منطق فازي در شناسايي و تبديل روستاهاي مستعد به شهر پرداخته شده است. هدف مطالعه حاضر نيز استفاده از منطق فازي در شناخت سكونتگاههاي روستايي مستعد به منظور تبديل شدن به شهر است، و سوال اساسي كه هدف نهايي پاسخگويي به آن مي‌‌باشد، عبارت است از : آيا شناخت سكونتگاههاي روستايي مستعد تبديل شدن به شهر با رويكرد فازي امكانپذير است؟ به منظور پاسخ به اين سوال و ارزيابي امكانپذيري آن، سكونتگاههاي روستايي استان تهران به عنوان نمونه مطالعاتي انتخاب و آزمون كاربرد رويكرد مزبور بر آن اعمال و سكونتگاههاي مستعد تبديل شدن به شهر استخراج گرديده است.

In current settlement planning settlements are either rural or urban. In reality human settlements are more diverse than this dichotomy and current definitions of rural and urban settlements are not comprehensive from political, administrative and scientific points of view and show lack of attention to various factors that shape human settlements and their status. In other words changing the status of a settlement based on public demand might not change the real status of a settlement. Application of models based on fuzzy logic as a relative approach in identification and classification of human settlements provides a better and more diverse framework for human settlement grouping based on various social, environmental and economic factors. Changing the status of a settlement from rural to urban without considering the role of such factors will not only increase the public expenditures, but also will increase public expectations and demand for inefficient services. Identification of those rural settlements with higher membership degree to urban settlements will help planners and policy makers to make better decisions when trying to accept or reject the status of a settlement. The main aim of this study is to assess the use fuzzy logic to identify rural settlements that are suitable for getting the city status. Rural settlement in Tehran province, Iran, has been selected as case study.