كليدواژه :
كالبد فضايي خانه , اردبيل , قاجار , فرهنگ اسلامي , مسكن
چكيده فارسي :
با ورود دين مبين اسلام به سرزمين ايران و همسويي تفكرات و انديشه هاي برگرفته از قرآن و مفاهيم ديني-اعتقادي، با تكنيك هاي ساخت در معماري ايران، معماري اين سرزمين، با محتوايي مقدس، همراه شد. با گذشت زمان، گسست فرهنگي و بحران هويت، در كالبد خانه ها و سيماي شهرهاي ايراني پديدار گشت، به طوريكه ديگر نمي توان رابطه اي منطقي بين معماري معاصر و معماري غني و پرمحتواي گذشته اين سرزمين يافت.در راستاي حل اين بحران، با توجه به ميان رشته اي بودن پژوهش، ابتدا با روش استدلالي و مطالعه استنادي، به شناخت عوامل تاثيرگذار بر فرهنگ و همچنين تاثيرات مذهبي بر كالبد فضايي خانه ها پرداخته شد. سپس با بررسي و واكاوي چند نمونه از خانه هاي عصر قاجار در شهر اردبيل، به شناخت ارزش هاي حاصل از فرهنگ و اخلاق اسلامي -كه در نهايت به الگوي معماري (شكل خانه ها) منجر مي شود- پرداخته شد. در ادامه به ذكر ارزش هاي حاصل از فرهنگ و اخلاق اسلامي تاثيرگذار بر مسكن و تجلي اين ارزش ها در كالبد فضايي خانه هاي مورد بررسي در اين پژوهش پرداخته شد كه به قرار زير مي باشد: حجاب، تعاون، طهارت، قناعت، خدامحوري و اطاعت، تواضع.
حجاب، در كالبد مسكن به صورت تقسيم مسيرها (هشتي)، ارتباطات تعريف شده فضاها، بكارگيري كوبه هاي متمايز درب ورودي، رعايت سلسله مراتب و دسترسي از فضاي عمومي تا خصوصي، ارتباطات تعريف شده و محدود با محيط بيرون و همچنين سهولت دسترسي فضاها به هم نمود يافته است. تعاون، در كالبد خانه هاي مورد بررسي به صورت اختصاص فضايي جهت ارتباط با همسايگان و اختصاص بهترين فضا (شاه نشين) به مهمان جلوه گر شده است.طهارت كه از دو وجه جسمي و رواني تشكيل يافته، با قرارگيري سرويس در بيرون از خانه، تعبيه فضايي جهت كفش كن (ايوان ورودي)، حضور گل و گياه و بهره گيري از نور و هواي مناسب و همچنين حضور حوض آب در فضا نمودار گشته است.
قناعت با توجه به تناسبات ابعاد كالبد خارجي (نما)، توجه به تناسبات ابعاد فضاي داخلي، سادگي فرم بنا و توده گذاري صحيح جهت كاهش مصرف انرژي در ابنيه مورد بررسي شكل يافته است. خدامحوري و اطاعت در كالبد خانه هاي مورد بررسي، با پرداختن به تزئينات انتزاعي (القاي حس روحاني) در فضاي داخل بنا، و توجه به اختصاص فضاي عبادت، نمود ظاهري يافته است. تواضع نيز با توجه به پرهيز از خودنمايي و همسويي كالبد بنا با محيط (پرهيز از تشخص كالبدي) ظاهر گشته است. در نهايت، با سنجش ارزش هاي فرهنگي ياد شده در خانه هاي قاجاري شهر اردبيل، نتايج حاصله نشان از تبعيت قابل قبول اين خانه ها از اصول عملي و ارز ش هاي فرهنگ و اخلاق اسلامي دارد. در پايان، با شناخت اين عوامل و ارزش ها مي توان به احياي معماري غني و برخاسته از فرهنگ گذشته اين سرزمين پرداخت.
چكيده لاتين :
Man has always been from the beginning of creation, with the Elimination of the name of the shelter challenge was to hand. Humans have always had a place and environment need to protect themselves from the invaders and the conditions in the harbor. Early human, from the beginning, a kind of natural caves that meet this need, were chosen. With the passage of time and the more familiar with different aspects of the human surroundings and his innate needs, sought to find the answer to this need. After the historical epochs, one of the tools and features found in natural, long step in to resolve their needs. He was able to remove this human place, making renewable way. In order to solve this crisis, due to being interdisciplinary research, beginning with the heuristic method and citation study, understanding the factors influencing the culture as well as religious influences on space›s body home. Then with the examination and investigation of a few examples of the Qajar era homes in the city of Ardabil, the understanding of the cultural values of the Islamic world view that the architectural pattern (figure House) leads.
Continue to mention the cultural values of the Islamic world view of influencing the housing and manifestation of these values in the space of a home had reviewed in this research were discussed, which is as follows: Veil-cooperation-cleanliness-contentment-pivot and obey God-humility. Veil, had split the housing in the form of directions (vestibule), the definition of communication spaces, using distinct entrance door, observe the hierarchy of public space and access to a private, defined and limited communication with the external environment as well as easy access to spaces at will. Cooperation, in a book review about homes had space devoted to communicating with neighbors and devote the best space (from the King) has been flashed to the guests.
The purity of the two means physical and mental form, with the placement service is out of the House, the embedded space for shoes, Ken (entrance porch), the presence of flowers and plants and the proper utilization of light and air as well as the presence of water in the chart space dock. Contentment with regard to the dimensions of the external body proportions (thumb), pay attention to the dimensions of the Interior proportions, simplicity of form and the correct investment of mass to reduce energy consumption in buildings is reviewed on the form. Pivot and obey God in the House had reviewed, with addressing abstract decorations (induce spiritual sense) in the atmosphere inside the building, and pay attention to the apparent manifestation of worship, space allocation. Humility also according to abstain from panache and align with the environment by machines (abstain from physical personhood) appeared. Finally, with the cultural values of the referenced in the measurement of the House in the town of Ardabil, Qajari results showing acceptable adherence to these principles and values of homes of Islamic culture. In the end, with the understanding of these factors and values can be used to regenerate the rich architecture and culture from the past of this land.
