بررسي تطبيقي نقوش منسوجات هندي گوركاني با پارچه هاي صفوي

دوره صفوي را بايد اوج درخشش هنر پارچه بافي در ايران ناميد. در اين دوره، مهاجرت هنرمندان و صنعتگران ايراني به دربار هند، تاثير بسيار زيادي بر پارچه بافي و صنايع دستي آن داشت. مقايسه نقش مايه ها و طرح پارچه هاي هند گوركاني با منسوجات و آثار هنري ايران صفوي، حاكي از آن است كه بافندگان هندي تحت تاثير هنر ايران آثاري خلق كرده اند كه تمايز آن ها از يك ديگر به سختي امكان پذير است. اين تاثير پذيري در طرح ها و شيوه هاي بافت منسوجات ابريشمي، زري، شال، قلمكار و مخمل كاملا آشكار است. شناسايي تعدادي از منسوجات هندي و بررسي طرح و ساختار نقوش آن ها در دوره گوركاني و مقايسه با منسوجات دوره صفويه، در اين پژوهش انجام گرفته است. هم چنين آرايه هاي تزييني و شكل تركيب بندي نقوش در پارچه هاي هندي شناسايي و استخراج و با نقوش گوناگون پارچه هاي صفوي تطبيق داده شده و از اين طريق تاثير پيشرفت پارچه بافي ايران صفوي بر هنرمندان هند گوركاني مشخص گرديده است. به اين منظور، جهت شناسايي نقوش منسوجات در دوره هاي مذكور، به بررسي پارچه ها و طرح آن ها پرداخته شده و هدف از اين بررسي عبارت است از: الف) شناسايي منسوجات مشتركي كه در ايران صفوي و هند گوركاني توليد مي شدند. ب) بررسي نقش مايه و طرح هاي منسوجات دو دوره و ارائه تركيب بندي نقوش. روش تحقيق اين پژوهش تاريخي، توصيفي و تطبيقي است كه اطلاعات مورد نياز از طريق مطالعات كتابخانه اي و اسنادي به دست آمده است. اين مطالعه نشان مي دهد هنرمندان اين دوره در هند با هنر ايران آشنايي داشته و عناصر تزييني ايراني را در پارچه ها به كار برده اند. نقش مايه هاي متنوعي شامل آرايه هاي تزييني، گياهي، حيواني و تصويري در منسوجات گوركاني به كار رفته كه تحت تاثير پارچه هاي ايراني بوده است. از جنبه ساختاري، نقوش اين منسوجات را مي توان به لچك و ترنج، محرابي، سراسري، محرمات و شبكه اي تقسيم بندي نمود كه اين طرح ها در منسوجات ايران صفوي نيز قابل شناسايي هستند.