اهداف، اركان و الزامات برنامه‌ريزي گردشگري روستايي با تأكيد بر بوم-گردشگري (نمونه مطالعاتي : روستاي شياده، شهرستان بابل)

Objectives, elements and necessities of Rural tourism planning with emphasis on eco-tourism (Case study: shiadeh village, Babol, Iran)

روستاها سكونتگاه­هاي ويژه­اي هستند كه از نظم اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و كالبدي خاصي پيروي مي­كنند اما امروزه بسياري از آن‌ها دستخوش مسائلي چون تخريب بافت­هاي كهن و با ارزش، كاهش كيفيت زندگي، مخدوش شدن هويت فرهنگي ساكنين و تشديد تخليه بافت­هاي روستايي شده­اند. همچنين روستاها با وجود داشتن منابع طبيعي پايه كشاورزي با مسائلي چون فقر، بيكاري، پايين بودن نرخ بهره ­وري در بخش كشاورزي و توليدات روستايي‌ و تخريب منابع طبيعي روبرو هستند كه اين مسائل توسعه روستا و ايجاد اشتغال پايدار را تا حدي ناممكن ساخته و لزوم توجه به گزينه ­هاي اقتصادي ديگر مانند گردشگري را مطرح مي­سازد. روستاي شياده درجنوب شهرستان بابل به‌دليل دوري از نقاط شهري و متراكم، توسعه كمتري يافته، رونق اقتصادي پاييني دارد‌ و دچار فرسودگي نسبي كالبدي و اجتماعي مي­باشد. اين درحالي است كه اين روستا در محيطي كاملاً طبيعي و بكر و در ميان جنگل­هاي انبوه واقع شده است و ساخت سدي خاكي در كنار آن باعث ايجاد يك درياچه و مناظر بسيار زيبا در اين منطقه شده است. همچنين اين روستا داراي چندين بناي ارزشمند از جمله 4 سقاتالار مي‌باشد و اين جاذبه­ ها مي­توانند امكان ايجاد توسعه همه جانبه پايدار را از طريق برنامه‌ريزي بوم-گردشگري در اين روستا فراهم آورند. اين پژوهش ابتدا به شناخت ماهيت روستا و توسعه روستايي پايدار از يك سو‌ و شناخت مقوله گردشگري، گردشگري روستايي‌ و گردشگري پايدار از سوي ديگر مي­پردازد‌ و نيازها و الزامات آن‌را بر مبناي ابعاد و الگوهاي مترتب بر آن مورد بررسي قرار مي‌دهد. شيوه‌هاي مورد استفاده در اين تحقيق به‌صورت تحليل محتوا در بخش اول و مطالعه موردي در بخش دوم‌ مي‌باشد كه خود شامل توصيف خصوصيات روستاي شياده، تحليل SWOT از آن‌ و ارائه پيشنهادهاي بر مبناي هدف مطالعه كه برنامه‌ريزي بوم-گردشگري است‌‌. به اين ترتيب بر‌اساس اركان و اجزاي برنامه گردشگري روستايي و نوع برنامه مورد نياز بر حسب الگوهاي گردشگري امكان‌پذير در محدوده، در انتها «مجموعه ضوابط حفاظت، ارتقا و نظارت بر توسعه دهكده بوم-گردشگري شياده»، و «طرح منطقه بوم-گردشگري شياده» به‌صورت سازماندهي محورها، نقاط‌ و پهنه­ ها با توجه خاص بر جاذبه­ ها و ارتباط آن‌ها با فضاهاي اقامتي ارائه مي‌شود.

The villages are special settlements and habitats that follow a certain economic, social, cultural and physical order. However, many of them have nowadays encountered issues and problems such as decaying indigenous rural fabric, reduced quality of life, distortion of the inhabitants’ cultural identity and migration from rural communities. In addition, despite having agricultural natural resources, the villages are facing with issues such as poverty, unemployment, low productivity rates in agricultural productions and degradation of natural resources that such issues have made the rural development and sustainable employment rather impossible, which calls for other economic alternatives such as tourism to be considered. Shiadeh village in south of Babol, due to its distance from congested urban areas, is less developed and has low economic growth suffering from relative physical and social deterioration. Meanwhile, the village is located in a tranquil and pristine natural environment in the rainforests, and construction of an earthen dam on its side has led to creation of a lake and stunning vistas and landscapes in this region. The Village also has several important structures including four Saqatalars. Such attractions may provide the possibility of holistic sustainable development through planning countryside Eco-Tourism. This study on one hand, aims to identify and recognize the nature of the village and rural sustainable development, and on the other hand attempt to apprehend the issues related to tourism, rural tourism and sustainable tourism. Associating needs and necessities in this study is conducted through content analysis in first section as well as case study with SWOT framework. Finally, based on elements and components of rural tourism and the requisite program by the possible tourism patterns within the area, a set of guidelines of protection, promotion and monitoring the development of Eco-Tourism Shiadeh village is developed. Then the Shiadeh Eco-Tourism pl@n will be presented via axes, spots and areas with special attention to attractions and their relation to residential areas