پديد آورندگان :
جباران، فاطمه دانشگاه ملاير، ملاير، ايران - دانشكده عمران و معماري , طليسچي، غلامرضا دانشگاه بوعلي سينا - دانشكده هنر و معماري، همدان، ايران , ديماري، نيما دانشگاه ملاير، ملاير، ايران - دانشكده عمران و معماري , دري، علي دانشگاه ملاير، ملاير، ايران - دانشكده عمران و معماري
كليدواژه :
تنظيم خلوت , معماري برونگرا , خانه‌هاي روستايي , معماري بومي , گيلان
چكيده فارسي :
خلوت به عنوان نيازي انساني، حاصل تنظيم تعامل بين انسانها در محيط است؛ كه تحت تاثير الگوهاي جاري فعاليت و زمينه‌ي فرهنگي، خلوت مطلوب را سبب مي‌شود. تنظيم خلوت در خانه‌هاي ايران، از ويژگي‌هاي بنيادين معماري ايراني است كه تاثير بسزايي در شكل‌گيري سازمان فضايي و عناصر كالبدي خانه‌هاي سنتي داشته است. با اين حال، تنوع اقليمي و فرهنگي در گستره جغرافيايي ايران، گونه‌هاي متفاوتي از خانه ايراني را موجب شده و شرايطي از اين دست، در شهرهاي حاشيه درياي خزر سبب شكل‌گيري معماري برونگرا گرديده است. معماري برونگراي خانه‌هاي روستايي گيلان به گونه‌اي متفاوت خلوت مطلوب را، مطابق با ضروريات اعتقادي اسلامي و فرهنگ بومي، در بناها مهيا كرده و حريم فضاهاي درون خانه را تامين نموده است. به عبارت ديگر، ويژگي‌هاي تنظيم خلوت در اين خانه‌ها از نظر ساختار فضايي و عناصر معمارانه منحصر به فرد بوده و متفاوت با خانه‌هاي درون‌گرا در نواحي مركزي ايران است. راهكارهاي معمارانه اين گونه از خانه‌ها در تامين و تنظيم خلوت، تاكنون مورد مطالعه پژوهشگران قرارنگرفته است. به همين جهت، اين مقاله به تشريح و تبيين تنظيم خلوت و سازوكارهاي آن مي‌پردازد و چگونگي تحقق خلوت مطلوب را در آثار شاخص معماري برونگرا، در خانه‌هاي روستايي گيلان جستجو مي‌كند. اين پژوهش ابتدا با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و مشاهدات ميداني، ساختار فضايي و ويژگي‌هاي معمارانه بناهاي منتخب را شناسايي كرده است. سپس، پژوهشگران از طريق حضور همراه با مشاركت در ميدان تحقيق و نگريستن از عينك ساكنين به ادله‌ي نهفته در پس رفتار‌ها و كنش‌هاي قلمروپايي ايشان دقت كرده‌اند و سعي در آشكارسازي معاني عميق داده‌هاي تجربي حاصل از مصاحبه‌ها و مشاهدات داشته‌اند و به «توصيف ضخيم» از پديده مورد نظر دست يافته‌اند. يافته‌هاي اين تحقيق نشان مي‌دهد كه تنظيم خلوت نقش مهمي در شكل‌گيري ساختار فضايي و عناصر معماري خانه‌هاي برونگرا ايفا مي‌كند. وجود درختان و پرچين1 در اطراف حياط تا حدودي مانع ديد به داخل و سبب محصوريت فضايي مي‌گردد و مرز خانه، مزرعه و شاليزار را معيين مي‌كند. ورودي با چرخشي، سبب شكستن ديد به درون بنا مي شود و در نتيجه، ارتباط بصري به داخل بنا از بين مي‌رود. بلته2 مانع ورود غير به خانه مي‌شود. همچنين قرارگيري پله‌ها در محور فرعي، سبب شكستگي و كاهش ديد هنگام ورود به اتاق است. ايوان و كوتوم3 و اسبو4 در جلوي اتاق‌ها، موجب تعدد فضايي و همچنين مرحله‌بندي براي حضور افراد به خانه مي‌شود. اصولا تلار5 و تلاراتاق6 كه محل پذيرايي مهمان است، در طبقه بالا قرار مي‌گيرد و يل‌كه7 و جيربن8 كه آشپزخانه و محل زندگي خانواده است در طبقه همكف يا نيم طبقه اول جاي مي‌گيرد. اين عناصر ضمن عملكرد اصلي خود سبب تسلسل ارتباطي، عدم اشرافيت بصري و محصوريت فضايي مي‌شوند و بدين ترتيب حوزه خصوصي خانواده حفظ مي‌گردد.
چكيده لاتين :
Privacy as a human need, is the result of adjustment of the interaction between human environment, which under the influence of current patterns of activity and cultural background, leads to a favorable atmosphere. Adjusting the privacy in Iranian homes is one of the fundamental features of Iranian architecture, which has had a profound effect on the formation of the spatial organization and the physical elements of traditional houses. However, the climatic and cultural diversity of the Iranian geographic region has caused different types of Iranian homes. The similar situation in the marginal cities of the Caspian Sea has caused the development of extroverted architecture. The extraterrestrial architecture of the rural homes of Gilan has provided a distinctly desirable privacy setting, in accordance with the requirements of Islamic belief and indigenous culture. In other words, the privacy setting in these homes is unique in terms of spatial structure and architectural elements and is different from introverted houses in the central regions of Iran. Architectural solutions to these types of homes in the provision of privacy have not yet been studied by researchers. For this reason, this paper outlines and describes the setting of privacy and its mechanisms, and looks at how to realize the desirable privacy in the works of the outsourcing architectural index in the rural homes of Gilan. The study first identified the spatial structure and architectural features of the selected buildings using library resources and field observations. Then, the researchers, through presence in the field of research, have focused on the evidence behind the behavior and reactions of the inhabitants, and tried to reveal the profound meanings of empirical data obtained from interviews and observations.
The findings of this research show that adjusting the privacy plays an important role in the formation of spatial structure and architectural elements of extroverted houses. The presence of trees and hedge around the yard somewhat prevents the view of the interior and causes the enclosure of the space and determines the boundaries of the house, farm, and rice fields. Rotating inputs break the view into the building, and as a result, the visual connection to the building is lost. Bөltө prevents others from entering the house. Also, the stairs in the minor axis cause fractures and reduced visibility when entering the room. Ivan and Kotum and Esbo in the front of the room, causing plenty of space and staging the presence of people at home. Basically, Tallar and Tallar room, which are the guest›s place of stay, are in the seconf floor. Yelka and Jirben, the place of kitchen and the living room are placed in the ground floor or the first half floor. In addition to their core functions, these elements lead to a communication sequence, lack of visual aristocracy, and space contention, and thus the private sphere of the family is preserved.
