تأثير افزايش غلظت دي‏‌اكسيد كربن اتمسفري و نيتروژن بر رشد و جذب عناصر غذايي در گندم

سابقه و هدف: رشد جمعيت و افزايش فعاليت‌هاي صنعتي در دو قرن اخير سبب افزايش قابل‌توجهي در غلظت CO2 اتمسفر شده است. بر اساس تحقيقات انجام ‌شده افزايش غلظت CO2 اتمسفري از شروع انقلاب صنعتي در اواسط قرن هجدهم تا به امروز همچنان ادامه دارد، به‌نحوي‌كه غلظت CO2 از حدود 270 ميلي‌گرم در ليتر قبل از انقلاب صنعتي به حدود 394 ميلي‌گرم در ليتر در سال 2013 ميلادي افزايش‌ يافته است. تأثير غلظت‌ افزايش يافته CO2 بر جذب عناصر غذايي مانند نيتروژن، آهن، منگنز و روي در مورد بسياري از محصولات مطالعه شده است. بهبود شرايط تغذيه‌اي ناشي از مصرف كودهاي نيتروژني و افزايش غلظت CO2 اتمسفري به دليل افزايش فتوسنتز و توليد ماده خشك موجب افزايش رشد و عملكرد گياهان زراعي مختلف و همچنين سبب تغيير غلظت بسياري از عناصر غذايي ضروري گياه مي‌شود. پژوهش حاضر باهدف بررسي اثر افزايش غلظت CO2 و فراهمي نيتروژن خاك بر جذب عناصر غذايي در گياه گندم انجام گرديد. مواد و روش‌ها: كشت گلخانه‌اي گندم به‌صورت آزمايش فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي شامل فاكتور خاك در دو سطح (لوم‌رسي‌شني و لوم‌شني) و فاكتور نيتروژن در سه سطح (صفر، 100 و 200 ميلي‌گرم در كيلوگرم از منبع اوره) و در دو سطح CO2 (400 و 850 ميلي‌گرم در ليتر) در چهار تكرار انجام شد كه جمعا در هر آزمايش 24 و در كل آزمايش 48 گلدان استفاده گرديد. 60 روز پس از كشت گياهان برداشت شدند و وزن خشك و ميزان جذب نيتروژن، فسفر، پتاسيم، منيزيم، آهن، منگنز و روي بخش هوايي آن‌ها اندازه‌گيري گرديد. يافته‌ها: نتايج نشان داد با افزايش غلظت CO2، در تيمار‏هاي مختلف كود نيتروژني، وزن خشك بخش هوايي گندم به‌طور ميانگين 67/10 درصد افزايش يافت. افزايش غلظت CO2 تاثيري بر جذب نيتروژن و منيزيم در بخش هوايي گندم نداشت ولي جذب فسفر، پتاسيم، آهن، منگنز و روي را به‌ترتيب 58/18، 72/20، 87/32، 66/24 و 36/22 درصد افزايش داد. با كاربرد كود نيتروژن جذب نيتروژن، فسفر، پتاسيم، منيزيم، آهن، منگنز و روي بخش هوايي گندم به‌ترتيب 337، 93، 96، 145، 135، 129 و 156 درصد افزايش يافت و اين افزايش براي عناصر فسفر، پتاسيم، آهن، منگنز و روي در غلظت افزايش يافته CO2 شديدتر بود. نتيجه‌گيري: ميزان مصرف كود‏هاي شيميايي و به‏خصوص نيتروژن و برقراري تعادل تغذيه‏اي براي گياه بايد براساس شرايط اقليمي تغيير يابد. با توجه به نتايج اين آزمايش افزايش مقدار نيتروژن خاك منجر به تشديد اثرات مثبت افزايش غلظت دي‌اكسيد كربن گرديد. بنابراين درصورتي‌كه محدوديتي از نظر تامين عناصر غذايي ضروري گياه به خصوص نيتروژن وجود نداشته باشد، در شرايط افزايش غلظت CO2 اتمسفري، رشد گياه گندم و جذب اكثر عناصر غذايي در بخش هوايي آن افزايش خواهد يافت.