بررسي تشكيل و تكامل خاك‌ها در يك رديف پستي و بلندي در منطقه چلگرد استان چهارمحال و بختياري

سابقه و هدف: استفاده مطلوب و پايدار از خاك در صورتي امكان‌پذير است كه شناخت صحيح و كامل از ويژگي‌هاي آن انجام گيرد. اهداف اين مطالعه افزايش اطلاعات در مورد خاك‌هاي موجود در منطقه‌اي در 35 كيلومتري چلگرد واقع در استان چهارمحال و بختياري از طريق بررسي ويژگي‌هاي مورفولوژيكي، فيزيكوشيميايي، كاني‌شناسي و ميكرومورفولوژيكي براي بررسي نحوه تشكيل و طبقه‌بندي اين خاك‌ها طبق دو سامانه رده‌بندي آمريكايي و جهاني است. مواد و روش‌ها: ميانگين بارندگي و درجه حرارت ساليانه منطقه مورد مطالعه به ترتيب 6/1389 ميلي‌متر و 5/9 درجه سانتي‌گراد و رژيم حرارتي و رطوبتي آن به ترتيب مزيك و زريك مي‌باشند. 8 خاكرخ در طول يك ترانسكت در جهت شيب، حفر و نمونه‌برداري شدند. آزمايشات شامل واكنش خاك، بافت، ضريب انبساط خطي، هدايت الكتريكي، كربنات كلسيم معادل، ظرفيت تبادل كاتيوني و كربن آلي و آناليزهاي كاني‌شناختي و ميكرومورفولوژي بر روي نمونه‌هاي خاك انجام گرديد. سپس، بر اساس كارت تشريح هر پروفيل و نتايج آزمايشگاهي، طبق كليد تاكسونومي خاك، تا سطح فاميل و با استفاده از سامانه طبقه‌بندي جهاني نيز خاك‌ها در سطح دوم طبقه‌بندي شدند. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه راسته‌ خاك‌هاي منطقه در سامانه آمريكايي، اينسپتي‌سول و ورتي‌سول بودند در حالي‌كه در سامانه جهاني، در گروه‌هاي مرجع كلسي‌سول، كمبي سول و ورتي سول نام‌گذاري شد. نتايج بيانگر اين بود كه به خاطر وجود ماده آلي بيشتر و بافت ريزتر در موقعيت‌هاي پايين‌تر شيب، ظرفيت تبادل كاتيوني در اين موقعيت حداكثر بود. همچنين نتايج نشان داد كه با افزايش عمق خاك، مقدار كربن آلي و ظرفيت تبادل كاتيوني خاك كاهش يافته در حاليكه مقدار رس و آهك روند معكوس داشته و با افزايش عمق خاك، افزايش يافتند. مقدار ضريب انبساط خطي نيز همانند مقدار رس از شيب پشتي به طرف پاي شيب و همچنين از سطح به طرف عمق پروفيل افزايش يافت. خاك‌هاي منطقه غالبا داراي كاني‌ رسي اسمكتيت همراه مقاديري از كاني‌هاي ايليت، كلريت، كائولينيت، كوارتز و كاني مختلط ايليت اسمكتيت بودند. طبق نتايج، منشا كاني‌ها در موقعيت‌هاي مختلف شيب، توارثي است. بررسي مقاطع نازك، نشان‌دهنده وجود پوشش‌هاي رسي در افق‌هاي Bt و Btk مي‌باشد كه اين پوشش‌هاي رسي در خاك، شواهدي از انتقال رس از افق‌هاي بالايي به افق‌هاي تحتاني در نتيجه‌ي نفوذ آب هستند. هم‌چنين، تجمع آهك به فرم‌هاي متنوع از جمله پوشش، پرشدگي، آهك سوزني و نادول آهكي در افق‌هاي Bk و Btk مشاهده گرديد كه مويد ثانويه بودن آهك مي‌باشد و باعث ايجاد بي‌فابريك از نوع كلسيت كريستاليتيك شده است. علت تجمع آهك به فرم سوزني شكل در راس شيب احتمالا به‌خاطر مرتفع بودن منطقه، وجود رطوبت كافي در خاك، پايين بودن شوري خاك و حضور مواد آلي تجزيه‌پذير است. نتيجه‌گيري: نتايج اين پژوهش نمايانگر نقش پستي و بلندي در تغيير پذيري ويژگي‌هاي خاك‌ و رده‌بندي آن در منطقه مي‌باشد.