تأثير بنزيل‌آدنين و نيتروژن بر برخي ويژگي‌هاي فيزيولوژيكي دانهال‌هاي پسته تحت تنش كلريد سديم

سابقه و هدف: شوري آب و خاك در بسياري از نقاط جهان، به‌خصوص نواحي خشك و نيمه‌خشك، يك عامل مهم محدودكننده رشد محسوب مي‌شود. با توجه به تحمل نسبي گياه پسته به شوري و وسعت زياد خاك‌هاي شور در كشور، به‌نظر مي‌رسد پسته گياه مناسبي براي كشت در اين مناطق باشد. از آن‌جا كه توليد و فعاليت هورمون‌هاي گياهي از جمله سيتوكينين‌ها تحت تأثير تنش‌هاي محيطي و عناصر غذايي قرار مي‌گيرد و با توجه به شور بودن خاك‌هاي پسته‌خيز استان كرمان و نقش مهم نيتروژن در توليد و انتقال سيتوكينين از ريشه به اندام هوايي، پژوهش حاضر به بررسي نقش هورمون بنزيل‌آدنين (سيتوكينين) و نيتروژن در شرايط شور بر پارامتر‌هاي فيزيولوژي و تنظيم‌كننده‏هاي اسمزي دانهال‎هاي پسته (رقم بادامي ريز زرند) پرداخت. مواد و روش‌ها: به‎منظور بررسي تأثير سطوح مختلف نيتروژن و بنزيل‌آدنين در شرايط شور (كلريد سديم) بر پارامتر‌هاي فيزيولوژيكي و تنظيم‌كننده‏هاي اسمزي دانهال‎هاي پسته، رقم بادامي ريز زرند يك آزمايش فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار در گلخانه انجام شد. تيمارها شامل شوري (صفر و 2000 ميلي‎گرم كلريد سديم در كيلوگرم خاك)، نيتروژن (صفر و 100 ميلي‎گرم در كيلوگرم خاك از منبع نيترات آمونيم) و هورمون بنزيل‌آدنين (صفر، 250 و 500 ميلي‌گرم در ليتر) بودند. يافته‌ها: نتايج نشان داد، در شرايط شور مصرف 500 ميلي‌گرم در ليتر بنزيل‌‌آدنين، وزن خشك گياه را بيش از 2 برابر نسبت به شاهد افزايش داد. هم‌چنين مقدار كلروفيل a، كلروفيل b و كلروفيل كل با شور شدن محيط كشت كاهش يافت، در حالي كه مصرف توأمان نيتروژن و بنزيل‌آدنين، به ترتيب افزايش 77، 72 و 52 درصدي اين ويژگي‌ها را باعث گرديد. كاروتنوئيد‌ها نيز تحت تأثير اين تيمارها با افزايش 78 درصدي مواجه گرديدند. هم‏چنين علي‏رغم اينكه شوري شاخص فلورسانس كلروفيل (Fv/Fm) را 31 درصد كاهش داد، ولي مصرف توأمان نيتروژن و 500 ميلي‌گرم در ليتر بنزيل‌آدنين توانست تا حدودي اثرات ناشي از تنش شوري را بهبود ببخشد و اين پارامتر فتوسنتزي را 43 درصد افزايش دهد. نتايج هم‏چنين نشان داد كه مقدار پرولين و قند‌هاي محلول (تنظيم‌كننده‏هاي اسمزي) نيز تحت تأثير نيتروژن و بنزيل‌آدنين (500 ميلي‌گرم در ليتر)، با افزايش روبرو گشت، ليكن مصرف هم‌زمان اين تيمار‌ها مقدار اين تنظيم‌‌كننده‌هاي اسمزي را به‌ترتيب 78 و 59 درصد نسبت به شاهد افزايش داد. نسبت‏هاي K/Na و Ca/Na نيز كه با شور شدن محيط كاهش معني داري يافتند، با مصرف500 ميلي‌گرم در ليتر بنزيل‌آدنين، افزايش به‏ترتيب 100 و 40 درصدي پيدا نمودند. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج به‌دست آمده، مشخص گرديد كه نيتروژن و بنزيل‌آدنين با بهبود ويژگي‌هاي فيزيولوژي و تنظيم‌كننده‌هاي اسمزي، توانايي دانهال‏هاي پسته را در مقاومت به تنش ‌شوري افزايش دادند و در نتيجه پيشنهاد مي‏گردد، اين آزمايش بر روي درختان مثمره پسته انجام و در صورت افزايش كمي و كيفي محصول به باغداران توصيه گردد.