اثر ريزوسفر بر فراهمي عناصر خاك در حضور بيوچار و كمپوست ضايعات هرس و تلقيح ميكوريزي

سابقه و هدف: ريزوسفر محل تقابل خاكريشه، جهان كوچك و پويايي است كه در آن ميكروارگانيسم‌ها، ريشه‌هاي گياه و اجزاي خاك با هم در ارتباطند. ضايعات هرس درختان با تبديل شدن به بيوچار و كمپوست و افزودن به خاك سبب بهبود خصوصيات فيزيكي، شيميايي و بيولوژيك خاك مي‌شوند. از جمله راهكار ديگر افزايش فراهمي عناصر غذايي، استفاده از پتانسيل ميكروارگانيسم‌ها، همانند قارچ‌هاي ميكوريز آربوسكولار مي‌باشد. با توجه به اينكه مطالعه ريزوسفر نتايج سودمندي را به دنبال دارد. لذا هدف از اين تحقيق بررسي تاثير ريزوسفر گندم تيمار شده با بيوچار و كمپوست حاصل از ضايعات هرس درختان و تلقيح ميكوريزي بر فراهمي عناصر غذايي پرمصرف در شرايط رايزوباكس بود. مواد و روش‌ها: براي انجام اين پژوهش، آزمايشي بصورت فاكتوريل در قالب طرح كاملا تصادفي، با سه تكرار شامل منابع آلي (بيوچار ضايعات هرس، كمپوست ضايعات هرس و شاهد)، قارچ ميكوريزي (Glomus fasciculatum و عدم تلقيح) و خاك (خاك ريزوسفري و غيرريزوسفري) در شرايط گلخانه‌اي در رايزوباكس اجرا گرديد. براي اين منظور نمونه خاك غيرزراعي با بافت سبك تهيه شد. بيوچارها از پيروليز در دماي 350 درجه سانتي‌گراد بدست آمد. كمپوست از گلخانه تحقيقاتي گروه علوم خاك دانشگاه اروميه تهيه شد. براي كشت گياه از رايزوباكس در ابعاد20*15*20 سانتي‌متر (طول، عرض، ارتفاع) استفاده شد. براي انجام آزمون‌هاي گلخانه‌اي، بيوچار و كمپوست ضايعات هرس هركدام بر حسب 5/1 درصد كربن آلي خالص به خاك (80/5 كيلوگرم خاك براي هر باكس) اضافه و به باكس‌ها منتقل گرديد. براي كشت گياه، بذر‌هاي گندم (.Triticum aestivum L) رقم پيشتاز دررايزوباكس‌ها كشت گرديدند. در پايان دوره رشد، pH و قابليت هدايت الكتريكي (EC) در عصاره‌هاي صاف شده 1 به 5 (خاك به آب)، كربن‌آلي (OC) به روش والكلي‌بلك، درصد كلنيزاسيون ميكوريزي ، نيتروژن (N) ، پتاسيم (K) و فسفر (P) قابل جذب در خاك‌هاي ريزوسفري و غيرريزوسفري همچنين در گياه نيز، نيتروژن، پتاسيم و فسفر اندام هوايي به روش‌هاي استاندارد تعيين شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيشترين ميزان pH در تيمار بيوچار (88/7) بدون تلقيح ميكوريزي بود. مقدار OC و فراهمي N، P و K در تيمار كمپوست همراه با قارچ‌ ميكوريزي بطور معني‌داري بالاتر از ساير تيمار‌ها بود. همچنين كمپوست در مقايسه با بيوچار مقادير بيشتري از EC، OC، N، P و K را در ريزوسفر و غيرريزوسفر فراهم كرد. تلقيح ميكوريزي فراهمي P وK را در خاك غيرريزوسفر بترتيب 70/1 و 16/1 برابر نسبت به ريزوسفر افزايش داد. مقدار نيتروژن كل در تيمار تلقيح ميكوريزي ريزوسفر 19/1 برابر بيشتر از غيرريزوسفر بود. جذب بيشتر N، P و Kتوسط گياه در تلقيح ميكوريزي بيوچار سبب افزايش 1/48، 6/39 و 8/38 درصدي نسبت به شاهد شد. نتيجه‌گيري: استفاده از منابع آلي، خصوصيات شيميايي ريزوسفر را بطور چشمگيري تغيير داد و منجر به افزايش قابليت دسترسي عناصر غذايي در خاك و در نهايت افزايش فراهمي آن‌ها در گياه شد. همچنين استفاده از روش رايزوباكس با افزودن ماده‌آلي به همراه تلقيح ميكوريزي توانست فرآيندهاي ميكروبي‌ ريزوسفري مرتبط با فراهمي عناصر غذايي را به خوبي نشان دهد. چنين استنباط مي‌گردد كه كاربرد بيوچار و كمپوست در شرايط تلقيح ميكوريزي منجر به افزايش فراهمي عناصر غذايي در خاك و گياه مي‌گردد.