تأثير كاربرد گوگرد، باكتري تيوباسيلوس و فسفر بر عملكرد و جذب عناصر غذايي گندم در يك خاك آهكي

سابقه و هدف: بررسي وضعيت عناصر غذايي در خاك‌هاي آهكي نشان مي‌دهد كه باوجود مقادير فراوان برخي از عناصر غذايي (مانند فسفر، آهن و روي) در اين خاك‌ها، فرم قابل جذب اين عناصر كمتر از مقدار لازم براي رشد گياه بوده و كمبود عناصر غذايي يكي از عوامل محدود كننده توليد محصول گياهان به‌ويژه گندم در اين خاك‌ها محسوب مي‌شود. افزودن گوگرد و تلقيح خاك با باكتري تيوباسيلوس ممكن است دسترسي عناصر غذايي در خاك‌هاي آهكي را بهبود بخشيده و در نتيجه سبب افزايش رشد گياهان زراعي شود. هدف از اين پژوهش بررسي تأثير كاربرد گوگرد و باكتري تيوباسيلوس بر عملكرد و جذب عناصر غذايي گندم در سطوح مختلف فسفر يك خاك آهكي و در شرايط مزرعه‌ بود. مواد و روش‌ها: در سال 1390 آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار سطح گوگرد به همراه باكتري ‌تيوباسيلوس (بدون مصرف گوگرد و تيوباسيلوس (S0T0)، مصرف 500 كيلوگرم گوگرد + 10 كيلوگرم تيوباسيلوس (S500T10)، 1000 كيلوگرم گوگرد + 20 كيلوگرم تيوباسيلوس (S1000T20) و 2000 كيلوگرم گوگرد + 40 كيلوگرم تيوباسيلوس (S2000T40) در هكتار) و سه سطح كود سوپر فسفات تريپل (بدون مصرف فسفر (P0)، مصرف 65 (P65%) و 100 (P100%) درصد فسفر بر اساس آزمون خاك) با سه تكرار در شرايط مزرعه انجام شد. قبل از گرده‌افشاني نمونه برگ تهيه و ميزان عناصر غذايي فسفر، روي و آهن در آنها اندازه‌گيري گرديد. پس از برداشت گندم اجزاي عملكرد نظير عملكرد دانه و كاه، طول خوشه و وزن هزاردانه در هر تيمار اندازه‌گيري شد. سپس از هر كرت 5 كيلوگرم خاك مركب از عمق 300 سانتي‌متري تهيه و پس از هواخشك و عبور از الك دو ميلي‌متري، غلظت عناصر فسفر، روي و آهن خاك تعيين گرديد. يافته‌ها: با كاربرد گوگرد به همراه باكتري تيوباسيلوس اجزاي عملكرد و جذب عناصر آهن، روي و فسفر برگ گندم نسبت به تيمار شاهد افزايش يافتند اگرچه در مورد عملكرد دانه، عملكرد كاه و جذب آهن بين سطوح مختلف گوگرد به همراه باكتري تيوباسيلوس اختلاف معني‌داري مشاهده نگرديد. مصرف فسفر سبب افزايش معني‌دار عملكرد دانه، عملكرد كاه، وزن هزار دانه و جذب عناصر آهن و فسفر برگ گياه گرديد ولي بين تيمارهاي 65% توصيه كودي بر اساس آناليز خاك و 100% مصرف آن، اختلاف معني‌داري مشاهده نشد. در شرايط عدم استفاده از فسفر (P0) با مصرف 1000 كيلوگرم در هكتار گوگرد توأم با 20 كيلوگرم در هكتار باكتري تيوباسيلوس (S1000T20)، عملكرد دانه، عملكرد كاه و طول خوشه نسبت به شاهد افزايش يافت (به‌ترتيب 124، 123 و 31 درصد‌) اما با افزايش بيشتر سطوح گوگرد و باكتري، روندي كاهشي در پارامترهاي مذكور مشاهده شد. بيشترين جذب آهن و فسفر برگ گياه به‌ترتيب در تيمارهاي مركب S1000T20+P100% و S2000T20+P65% مشاهده شد. با افزايش سطح گوگرد به همراه باكتري تيوباسيلوس غلظت روي و pH خاك كاهش يافتند و كمترين مقادير اين ويژگي‌ها در بالاترين سطح گوگرد و باكتري مشاهده شد. در تمام سطوح مصرف فسفر، كاربرد 500 كيلوگرم در هكتار گوگرد به همراه 10 كيلوگرم در هكتار باكتري تيوباسيلوس (S500T10) موجب افزايش غلظت فسفر در خاك شد و بيشترين غلظت فسفر خاك در تيمار S500T10+P65% (31 درصد بيشتر نسبت به تيمار S0T0+P0) به‌دست آمد. نتيجه‌گيري: در شرايط عدم استفاده از گوگرد و باكتري تيوباسيلوس، مصرف 65% توصيه كودي فسفر براي حصول عملكرد بهينه براي گندم مناسب مي‌باشد. مصرف گوگرد به‌مقدار 1000 كيلوگرم در هكتار به‌همراه استفاده از 20 كيلوگرم در هكتار باكتري تيوباسيلوس در شرايط عدم استفاده از فسفر (P0) براي استفاده در بخش كشاورزي و افزايش عملكرد گندم قايل توصيه است.