اثر نوع بقاياي گياهي بر معدني‌شدن نيتروژن در شرايط تنش خشكي در يك خاك آهكي

سابقه و هدف: برگرداندن بقاياي گياهي به خاك يك عمل مديريتي توصيه‌شده براي حفظ يا افزايش سطح ماده آلي خاك است. هر چند، ميزان اثر آن ممكن است وابسته به نوع خاك، اقليم و كيفيت اوليه بقاياي گياهي باشد. از سوي ديگر اقليم در مقياس جهاني در حال تغيير است و افزايش تنش خشكي در مقياس وسيعي پيش‌بيني شده است. در نتيجه اين تغييرات، تمام فرآيندهاي خاك كه با دما و رطوبت خاك در ارتباط هستند، از جمله معدني‌شدن عناصر، تحت تاثير قرار مي‌گيرند. اين پژوهش با هدف بررسي اثر برهم‌كنش تنش خشكي و كيفيت بقاياي گياهي بر معدني‌شدن نيتروژن در خاك تيمار شده با بقاياي گياهي مختلف انجام شد. مواد و روش‌ها: بدين منظور چهار نوع بقاياي گياهي شامل اندام هوايي يونجه، شبدر، ذرت و گندم برداشت گرديد. بقاياي گياهي با يك خاك آهكي مخلوط و به همراه خاك شاهد (بدون افزودن بقاياي گياهي) در سه سطح ثابت رطوبتي 25، 35 و 55 درصد گنجايش نگهداشت آب به مدت 150 روز در دماي 25 درجه سلسيوس انكوباسيون شدند و در پايان دوره انكوباسيون فرآيندهاي نيتريفيكاسيون خالص، آمونيفيكاسيون خالص، معدني‌شدن خالص نيتروژن، تغييرات خالص نيتروژن آلي محلول اندازه‌گيري شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه بيش‌ترين مقدار نيتريفيكاسيون خالص (NO3 kg1 mg 33/282)، آمونيفيكاسيون خالص (NH4+ kg1 mg 11/52)، معدني‌شدن خالص نيتروژن (NO3+NH4+ kg1 mg 44/334) و تغييرات خالص نيتروژن آلي محلول (N kg1 mg 43/141) مربوط به تيمار بقاياي گياهي يونجه بود. شاخص‌هاي اندازه‌گيري شده به طور معني داري با افزايش مقدار آب خاك در طول انكوباسيون افزايش يافتند. نيتريفيكاسيون خالص (***798/0=r)، معدني‌شدن خالص نيتروژن (***816/0=r) و تغييرات خالص نيتروژن آلي محلول (***803/0=r) همبستگي مثبت و معني‌داري با غلظت نيتروژن بقايا داشتند. همبستگي‌هاي منفي معني‌داري بين شاخص‌هاي اندازه‌گيري شده تحولات نيتروژن با ميزان ليگنين يا LG (***589/0=r، ***605/0=r و ***612/0=r) و نسبت‌هاي C/N (***418/0=r، ***410/0=r و ***424/0=r) و ليگنين به نيتروژن (***650/0=r، ***655/0=r و ***657/0=r) به ترتيب مشاهده شدند. آمونيفيكاسيون خالص با نيتريفيكاسيون خالص (007/0=r)، معدني‌شدن خالص نيتروژن (051/0=r) و تغييرات خالص نيتروژن آلي محلول (048/0=r) رابطه معني‌داري نداشت. در شرايط تنش خشكي، نيتريفيكاسيون خالص همبستگي قوي‌تري با معدني‌شدن نيتروژن (***998/0=r) نسبت به آمونيفيكاسيون خالص (007/0=r داشت. نتيجه‌گيري: اثر تنش خشكي بر شاخص‌هاي تحول نيتروژن در بين خاك‌هاي تيمار شده با بقاياي گياهي مختلف مشابه نيست. بقاياي گياهي با محتواي نيتروژن بيش‌تر مانند يونجه و شبدر نسبت به بقاياي حاوي مقادير كم نيتروژن اوليه يا نسبت‌هاي زياد كربن به نيتروژن و ليگنين به نيتروژن) نظيرگندم و ذرت بيش‌تر تحت تاثير تنش خشكي قرار گرفتند.