ارزيابي جمعيت و وزن زنده كرم‌هاي خاكي تحت تاثير كودهاي شيميايي و آلي در خاك يك باغ

سابقه و هدف: كرم‌هاي خاكي به خاطر نقش مفيدشان در زيست بوم كشاورزي، به عنوان موجودات نشانگر در پايش اثرات مواد آلوده كننده و تغيير در ساختمان و كيفيت خاك، مورد استفاده قرار مي‌گيرند. هدف اين پژوهش، بررسي تأثير مديريت مصرف كودهاي شيميايي بر فراواني و وزن زنده كرم‌هاي خاكي در خاك يك باغ بود. مواد و روش‌ها: آزمايش در باغي در استان اصفهان به اجرا درآمد. پلات هاي آزمايشي به مساحت يك مترمربع در نظر گرفته شد. پس از ايجاد شخم و شيار به عمق 5 سانتيمتر در هر پلات، از هريك از كودهاي رايج و بر اساس آزمون خاك شامل كود اوره (Urea)، سولفات آمونيوم(AS)، دي آمونيوم فسفات(DAP)، سولفات پتاسيم يا سولو پتاس(Solupotas)، كود كامل ماكرو حاوي نيتروژن، فسفر و پتاسيم ( NPK, 15525)، تركيب كود دامي پوسيده شده و كود كامل ماكرو (NPK+OM) به نسبت دو به يك ، كود دامي(OM)، كود كلات روي (ZnEDDHA) و كود كلات آهن (FeEDDHA)، استفاده شد و پلات شاهد بدون مصرف هر نوع كود شيميايي و دامي (Control)، در نظر گرفته شدند. بررسي فراواني و وزن زنده كرم‌ها در دو مرحله زماني و در دو عمق 200 و 4020 سانتيمتري خاك، انجام شد. در مرحله اول، بيست روز پس از افزودن كودها و در مرحله دوم، شصت روز پس از مصرف كودها، نمونه برداري از كرم‌هاي خاكي و بررسي تغييرات در آنها انجام شد. تيمارها در سه تكرار اعمال شد و داده ها در قالب تجزيه واريانس دو طرفه (با استفاده از فرآيند GLM) و با استفاده از نرم افزار SPSS تحليل آماري شدند. يافته‌ها: نتايج در روز بيستم نشان داد در عمق 200 سانتيمتري خاك، اوره، سولفات آمونيوم، دي آمونيوم فسفات، كود كامل ماكرو NPK و كلات آهن، بر فراواني و وزن زنده‌ي كرم‌هاي خاكي تأثير منفي معني‌دار (05/0≥p) داشته است و در همين حال كود دامي (OM) و NPK+OM موجب افزايش جمعيت و زيتوده كرم‌ها شدند. در عمق 4020 سانتيمتري خاك، از نقش منفي كودهاي اوره، سولفات آمونيوم، دي آمونيوم فسفات، كود كامل ماكرو NPK و كلات آهن كاسته شد و كود NPK+OM نقش مثبت خود را حفظ كرد. در روز شصت‌ام نمونه‌برداري، در عمق 200 سانتيمتري، كودهاي اوره، سولفات آمونيوم، دي آمونيوم فسفات و كود آهن موجب كاهش جمعيت و زيتوده كرم‌ها در خاك شدند اما تيمارهاي NPK+OM، OM و كلات روي (Zn) موجب افزايش جمعيت كرم‌ها شدند. در عمق پايين‌تر خاك (4020 سانتيمتر) در روز شصت‌ام، جمعيت كرم‌هاي خاكي تحت تأثير هيچ يك از كودها قرار نگرفتند و كودهاي نيتروژنه و فسفاته نه تنها تأثير منفي بر فعاليت كرم‌ها نداشتند بلكه باعث افزايش معني‌دار (05/0≥p) زيتوده كرم‌ها شدند. نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد كه كودهاي شيميايي تأثير معني‌داري بر جانداران خاك از جمله كرم‌هاي خاكي دارند، اين تأثيرات مي‌تواند براساس ماهيت و ميزان كود، و همچنين عمق اثرگذاري كود، متفاوت باشد. بر اين اساس و به منظور كاهش اثرات منفي كودهاي شيميايي بر موجودات زنده‌ي خاك توصيه مي‌شود در خاك‌هاي كم عمق، ميزان مصرف آنها كاهش يابد و به هنگام كاربرد آنها، از كودهاي آلي نيز استفاده شود.