مطالعه ديوارنگاره هاي بوم پارچه دوره اسلامي در ايران و منتخبي از آثار كشورهاي اروپايي

A Study of Islamic Period’s Canvas-Marouflaged Murals in Iran and select European Works

در پژوهش‌هاي انجام شده در ارتباط با موضوع ديوارنگاره بوم‌پارچه، برخي از محققان اين آثار را در گروه نقاشي روي كرباس قرار مي‌دهند و پژوهشگراني نيز اين آثار را در زمره ديوارنگاره‌ها مي‌شناسند، درصورتي‌كه اين آثار، در‌واقع تركيبي از نقاشي روي كرباس و ديوارنگاره است. همچنين سير تحول و پيدايش اين آثار به‌صورت ويژه مورد مطالعه قرار نگرفته و در رابطه با آن بحثي به ميان نيامده است؛ بنابراين شناخت كافي در اين حوزه وجود ندارد. براي شناخت بهتر اين‌گونه از ديوارنگاره‌ها در ايران، بهتر است مقايسه‌اي بين اين آثار و آثار مشابه در اروپا انجام پذيرد. چيستي و چگونگي شباهت‌ها و تفاوت‌هاي سير تحول و پيدايش ديوارنگاره‌هاي ‌بوم‌پارچه در ايران و اروپا از سؤالات اصلي اين پژوهش است. هدف از نگارش اين مقاله، آشكار ساختن شباهت‌ها و تفاوت‌هايي است كه در نحوه و مراحل به وجود آمدن و همچنين شكل اجراي ديوارنگاره‌هاي ‌بوم‌پارچه در ايران و اروپا وجود دارد. براي رسيدن به اين مهم تلاش نگارندگان بر آن بوده تا با معرفي منتخبي از ديوارنگاره‌هاي ‌بوم‌پارچه در ايران و اروپا، به ارتباط فني و تكاملي نقاشي روي تخته چوبي، كرباس و همچنين ديوارنگاره دست يابند و سپس مقايسه صورت پذيرد. داده‌هاي پژوهش حاضر در يك بررسي كتابخانه‌اي و مطالعه ميداني گردآوري شده‌اند و در جهت پاسخ‌گويي به پرسش بيان‌شده، اين پژوهش با روشي تحليلي - تطبيقي سامان يافته است. يافته‌هاي تطبيقي بيانگر آن است كه ديوارنگاره‌هاي ‌بوم‌پارچه اروپا از نظر روش اجرا، مواد و مصالح، مراحل اجرا و شكل نهايي آثار، بسيار شبيه به هم است و درواقع به‌عنوان يك شيوه خاص ديوارنگاره موردپذيرش هنرمندان قرار گرفته است؛ ولي آثار موجود در ايران (كه تعدادي از آنها در اروپا اجرا شده) از نظر روش اجرا، مواد و مصالح، مراحل اجرا، موضوع نقاشي‌ها و شكل نهايي آثار، متنوع است و به‌عنوان يك شيوه خاص ديوارنگاره شناخته نشده است.

In previous studies on canvas-marouflaged murals, some researchers put these works in the group of easel paintings and other researchers categorized them as wall paintings whereas they are indeed the combination of easel painting and wall painting. Moreover, the emergence and evolution of these works have not been studied in particular and mentioned yet, and thus there is not sufficient knowledge in this field. For recognizing these types of murals in Iran, it is better to compare them with similar works done in Europe. The main concern of this study is the similarities and differences which can be identified in the emergence and evolution of marouflage in Iran and Europe. The main aim of this paper is to reveal the similarities and differences in the manner and process of creating these works and also the form of their implementation in Europe and Iran. To achieve this aim, the authors try to find out the technical and evolutionary relationship between panel painting, easel painting and wall painting and then compare them by introducing a selection of marouflage murals in Europe and Iran. The data of this research is collected via field and library studies and comparative-analytical method is used. Comparative findings indicate that European marouflage murals are very similar to each other regarding method, material, process of implementation and final form of the works and, in fact, they were accepted as a special style of mural painting. But marouflage works in Iran (some of which were implemented in Europe) are varied in terms of method, material, stages of implementation, subject of paintings as well as the final form of works and they were not known as a particular style of mural painting.