پديد آورندگان :
صمدپور شهرك، امير دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم و تحقيقات - گروه معماري، تهران، ايران , اعتصام، ايرج دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم و تحقيقات - گروه معماري، تهران، ايران , عيني فر، عليرضا دانشگاه آزاد اسلامي - پرديس هنرهاي زيبا - دانشكده معماري، ايران
چكيده فارسي :
حس مكان نوعي رابطه حسي و تعاملي ميان فرد و محيط زندگي را تبيين مي‌كند و رابطه مثبتي با پيوند ميان فرد و مكان و دريافت‌هاي كيفي مثبت و رضايتمندي از محل زندگي دارد. از آنجا كه به استناد سرشماري‌هاي سراسري كشور، مهاجرت روز افزون روستاييان به شهر و دل كندن و ترك روستا از مشكلات گريبانگير جوامع روستايي مي‌باشد، شناخت عوامل انگيزش حس مكان و حفظ و تقويت آن توسط تصميم‌گيران و برنامه‌ريزان روستايي مي‌تواند در رفع اين مشكل تأثير‌‌گذار باشد.
اين پژوهش با هدف تدقيق مفهوم حس مكان و تبيين مؤلفه‌هاي ماهيتي و شاخص‌هاي مربوطه در جامعه روستايي انجام شده و در دو مرحله انجام يافته است. در مرحله اول به روش مرور سابقه موضوع، تحليل و حصول به استدلال منطقي، ابعاد اصلي حس مكان تعريف شد و مدل نظري حس مكان تدوين گرديد. سپس در مرحله دوم با روش پيمايشي و آزمون پرسشنامه‌اي، تعداد 391 نمونه به‌صورت خوشه‌اي تصادفي از روستاهاي بالاي 20 خانوار استان آذربايجان شرقي انتخاب شد و با استفاده از مدل‌سازي معادلات ساختاري، مدل نظري به آزمايش گذاشته شده و جايگاه عوامل آن تبيين شده است. نتايج حاصل از پژوهش نشان مي‌دهد ابعاد اصلي حس مكان در سه وجه محيطي/كالبدي، فعاليتي/عملكردي و فردي/اجتماعي در درون تجربه زيستي انسان در مكان مفروض تعريف مي‌شود. وجود كيفيات خاص عوامل سه گانه درون يك تجربه زيستي در تأثير‌‌پذيري از ويژگي‌هاي شخصي پس از عبور از فيلتر ادراكي و شناختي فرد، مفهوم حس مكان را شكل مي‌دهد و افزايش كمي و كيفي عناصر و فرايند مطرح شده، ميزان عمق آن‌را مي افزايد. همچنين نتايج آزمون در جامعه روستايي انتخابي نشان مي‌دهد مهم‌ترين عوامل در انگيزش حس مكان به‌ترتيب عوامل پيوند مكاني، كيفيات محيطي، ميزان فعاليت و عملكرد، هويت مكان و پيوند اجتماعي و رفاه مكاني مي‌باشد. در ادامه پژوهش شاخصه‌هاي ايجاد اين عوامل، تبيين و راهكارهاي عملي جهت كاربست در فضاهاي روستاي ارائه شده است. نتايج حاصل مي‌تواند براي معماران و برنامه‌ريزان روستايي و متخصصين مربوط به علوم محيطي جهت آفرينش محيط‌هاي داراي حس مكان مفيد باشد.
چكيده لاتين :
The sense of place expresses a kind of emotional and interactive relationship between the man and the setting. It creates a positive relationship with the bonding between the people and the place. Sense of place is causing the positive qualitative and satisfactory reception of the place for residence. The creation of mentioned concept is important in maintaining the quality of the setting as well as the integrity of human life within it.
Over the past four decades, researchers in environmental and human sciences have been researching and commenting on this concept. Many scholars argued about vague of that concept, relationship between the concept of the sense of place and the psychological and perceptual factors of man, Society and characteristics of the physical setting. The nested interaction of those factors in formation of sense of place has caused complexity in its definition. On the other hand, the lack of consensus of the theorists offer a single definition, and sometimes provide close or alternative definitions of concepts such as structure of the place, spirit of place, place dependence, place attachment, “place identity” and etc. Therefore, it is difficult to apply theories to the creation of the place by the architects and urban planners and other specialists related to the creation of the place.
Also, a review of the research has shown that researchers are focusing on urban communities, and the laches of research in this area is highly felt in rural settings. As one of the contemporary problems facing rural communities in Iran is migrating and Leaving the village, and the use of factors that increase the linkage of villagers whit their living place can be effective in reducing this trend, thus determining the factors that clearly explain the mechanism of sense of place and making it possible to apply it in the field of rural planning, architecture, landscape design, and the creation of rural places, is the main objective of this research.
