كليدواژه :
قوم‌پزشكي , زنان زائو , تولد , آل‌زدگي , آل
چكيده فارسي :
زمينه: يكي از آسيب‌هايي كه مادر و نوزاد را هميشه تهديد مي‌كرد، موجودي افسانه‌اي به نام «آل» بود. آل هميشه باعث ترس زنان زائو بود. هنوز هم در بسياري از مناطق ايران اين ترس وجود دارد كه آل با بردن جگر زائو يا عوض كردن نوزاد يا انجام كار‌هاي ديگر آسيب‌هايي به آن دو برساند. هدف از اين پژوهش شناخت آل و آل‌زدگي و بررسي راه‌هاي گوناگون مقابله با آن در مناطق مختلف ايران است.
مواد و روش‌ها: داده‌هاي تحقيق حاضر نتيجۀ پژوهش‌هاي انسان‌شناختي و مبتني بر كار ميداني (تكنيك مصاحبۀ عميق و مشاهده) و اسنادي و كتابخانه‌اي است؛ براي گردآوري اين داده‌ها از همۀ روش‌هاي تحقيق ميداني، اسنادي و كتابخانه‌اي بهره گرفته شده است. مصاحبه با سالخوردگان و معمران در نواحي مختلف و متعدد به‌عنوان افراد آگاه بومي يكي از اين روش‌ها بوده است.
يافته‌ها: مقابله با آسيب آل از نخستين لحظات زايمان آغاز مي‌شده است. همانگونه كه سخت‌زايي را يكي از جلوه‌هاي آسيب احتمالي آل مي‌دانستند، شگردهايي براي پنهان كردن جفت و روش‌هايي براي پيش‌گيري از حضور آل در فرهنگ بيشتر نواحي ايران مشاهده مي‌شود. تلاش براي تنها نماندن زائو در نخستين روزهاي پس از زايمان با توصيه‌هاي امروزي شناخت و درمان افسردگي پس از زايمان تناسب دارد. در فرهنگ اغلب نواحي ايران آل را در انواع و جنس‌هاي مختلفي شناسايي كرده‌اند و براي دفع او علاوه بر استفاده از موادي چون باروت و پياز و غيره، نگهداري از ابزار و لوازم فلزي (و بيشتر آهني) مانند سيخ، سوزن (يا جوال‌دوز)، نعل اسب، خنجر، چاقو يا حتي شمشير در لباس يا پيرامون زائو توصيه شده است. «حصاركشي»، خط‌كشيدن دور زائو و نوزاد و بهره بردن از فنون شفابخشي چون خواندن بخش‌هايي از قرآن به عنوان شايع‌ترين روش‌هاي مبارزه با آل به دست آمد.
نتيجه‌گيري: در تمامي فرهنگ‌ها آل موجودي افسانه‌اي است كه باعث آسيب زدن به زائو و نوزاد مي‌شود. باور به اين افسانه هنوز در بعضي از مناطق وجود دارد و سبب شكل‌گيري بخش مهمي از آداب و رسوم مرتبط به تولد انسان است. مردم براي علاج آل‌زدگي اقداماتي را انجام مي‌دهند كه رابطۀ تنگاتنگي با باورهاي عاميانۀ آن‌ها و نحوۀ برخوردشان با طبيعت و خطرات مورد مواجهه با آن را دارد؛ اما آنچه مشخص است اينكه مي‌توان با شناخت آل و علاج آل‌زدگي در مناطق مختلف به ويژگي‌هاي مشترك و متفاوت فرهنگي در مورد مواجهه با آسيب‌هايي كه زندگي انسان را تهديد مي‌كند، دست يافت.
چكيده لاتين :
Background: One of the dangers that threatened mother and baby was a mythical creature called Al. Al has always been a panic for parturient women, and in many parts of Iran, there is still a fear that Al by stealing puerpera’s liver or changing the baby or doing other things can somehow harm both of them. The purpose of this research is to identify Al and alzadegi and study the different ways of coping with it in different regions of Iran.
Materials and Methods: The data of the present research is the result of anthropological researches based on fieldwork (in-depth interview and observation technique) and documentary based and library research methods. To collect these data, all of the field study, documentary based and library research methods have been used. Interviews with the elderly in different and numerous regions as native informed individuals have been one of these methods.
Results: Al-assault treatment was being started from the very first moments of childbirth. As dystocia
considered one of the possible effects of Al's damage, there are ways to hide the placenta and methods to prevent Al presence in the culture of most regions of Iran. The effort to prevent puerpera from staying alone in the early days after childbirth is consistent with the current recommendations for the recognition and treatment of postpartum depression. In culture of most regions of Iran, Al has been identified in different types and genus (kinds). For the disposal of Al, in addition to the use of materials such as gunpowder and onions, keeping metal tools (preferably iron) such as skewer, Needle (or bodkin), horseshoe, dagger, knife or even a sword in puerpera dress or near her is advised. "Fencing", drawing a line around the puerpera and the baby and benefiting from healing techniques, such as reading parts of the Qur'an were found as the most common methods of fighting with Al.
Conclusion: In all cultures, Al is a legendary creature that damages puerpera and the baby. Folks still believe in this folktale in some regions, and it contributes to the formation of an important part of customs associated with human birth. People do things to treat alzadegi, which is closely related to their beliefs and the way they deal with nature and the dangers they confront; but obviously, by recognizing and treating alzadegi in different regions, common and different cultural characteristics in dealing with the harms that threatens human life can be achieved.
