بررسي و شناسايي گونه‌هاي معماري انبار غلات در زندگي نيمه كوچ‌نشيني كوهپايه‌هاي زاگرس در استان ايلام

Investigating and identifying the granary architecture in the living of Zagros Semi Nomadic people in Ilam Province

انسان از آغاز حضور خود بر روي زمين سعي در بهره ­برداري از طبيعت براي تأمين نيازهاي خود داشته است. كوچ‌نشيني يكي از قديمي‌ترين شيوه ­هاي زيست و تأمين معيشت است كه از گذشته‌هاي دور تا كنون براي بهره­برداري از منابع طبيعي و سازگاري با شرايط اقليمي، ادامه پيدا كرده است. در اين شيوه زيست، معماري مسكن به‌صورتي سيار و قابل حمل بوده است. تا كنون مطالعات زيادي در ارتباط با كوچ‌نشيني، در مناطق مختلف ايران توسط هيئت­هاي ايراني و غير ايراني صورت گرفته است كه از جمله آن‌ها مي‌توان به كتابي تحت عنوان «كوچ‌نشيني شمال خراسان»، توسط پاپلي يزدي در سال 1371، مقاله دكتر مشيري با عنوان «نگاهي به مفاهيم و تاريخچه كوچ‌نشيني و تدريس آن در ايران» در سال 1377 اشاره نمود. همچنين مطالعاتي توسط فيلبرگ (1372) و مورتنسن (1377) در مورد زندگي كوچ­نشيني و نيمه كوچ­نشيني در ايلات واقع در دامنه­هاي زاگرس صورت پذيرفته است. اما تا كنون در ارتباط با نحوه انبار و ذخيره مواد غذايي در بين كوچ­نشينان تحقيق مستقلي صورت نگرفته است. گونه­اي از كوچ‌نشيني در ايلات كرد­نشين شهرستان بدره واقع در دامنه­هاي زاگرس در استان ايلام در گذشته­هاي نه چندان دور مرسوم بوده است كه در اين نوع خاص از كوچ‌نشيني فواصل كوچ محدود و فاصله زماني كوچ كردن از ييلاق به قشلاق و برعكس گاهي در مدت كمتر از يك روز انجام مي­شده است. در نتيجه­ اين فاصله كم بين ييلاق و قشلاق، كوچ­نشينان مي­توانستند علاوه بر پرورش دام به كشاورزي نيز بپردازند. استفاده از كشاورزي در اين نوع از زندگي، كوچ‌نشينان را ملزم به ساختن انبارهايي براي نگهداري از غلات بدست آمده، نموده است. در اين پژوهش، از روش تحقيق توصيفي- تحليلي استفاده شده و براي جمع آوري اطلاعات از روش مطالعه كتابخآن‌هاي، بررسي ميداني، مشاهده آثار و مصاحبه با معمرين منطقه استفاده شده است. در اين مطالعه چهار نوع انبار مورد بررسي، شناسايي و تحليل قرار گرفته است. انبارهاي مذكور به نام­هاي اماره، تاپو، كنيوه و چال­آو تقسيم مي­شوند. در اين تحقيق همچنين وضعيت اين انبارها از لحاظ موقعيت قرارگيري، شيوه ساخت، مصالح، نحوه دسترسي، نوع غلات، شيوه نگهداري، نحوه مالكيت و زمان ساخت مورد مطالعه قرار گرفته است.

From beginning of its presence on the earth, human has tried to exploit from the nature to provide his needs. Nomadism is one of the most primitive environmental and livelihood practices which has been continued since the distant pasts for exploiting from natural resources and being compatible with climate conditions. In this Living style, housing architecture has been mobile and portable. Many studies have been already done about nomadism in different parts of Iran by Iranian and non-Iranian boards. These studies have generally been in fields of social system, popular culture, migration routes and places and even housing architecture type and nomadic life. But up to now, no independent study has been done about how to store foods among the nomads. From the distant past, a species of the nomadism has been in Kordish tribes of Zagros ranges in Ilam province which, in this particular kind of nomadism, migration distances have been limited and the time interval of migrating from summer- to winter- quarters and vice-versa has been less than a day. During this little distance between summer - and winter- quarters, the nomads could also do agriculture in addition to fostering live stocks. Using agriculture in this kind of life obliged the nomads to build granaries for keeping the obtained grains. In the process of this study, first a library study was conducted to gain a proper understanding about the semi-nomadic life and to getting familiar with this particular type of nomadic life. This study refers to the definitions of semi-nomadic life and its requirements and how semi-nomads encounter with the nature. Then, a field study was conducted to investigate the sample granaries which semi-nomads used them. This study has recognized and introduced some species of these granaries named Amarah, Tapoo, Kaneuwe and Chalav among the semi-nomadic tribes of Zagros foothills in Ilam province. Amarah is one of these granaries which is built south ward and in rock ranges of mountains. These granaries were built in cylindrical forms