معماري كوشك، كوشك‌هاي نُه قسمتي در باغ ايراني

Pavilion In Persian Gardens; A Review on Nine-part Pavilions

كوشك مهمترين عنصر معمارانه در باغ هاي ايراني و نشان‌دهنده نهايت ذوق و هنر ايراني در تركيب باغ و بناست. معمولا اين بناها را در فضاي مياني باغ و در محل تلاقي دو محور طولي و عرضي به گونه اي مي ساختند كه از چهار طرف ديده شده و تاثير تركيب هندسي چهارباغ ايراني را دوچندان كند. اگرچه به‌لحاظ شكل‌گيري و دسته‌بندي ساختاري، گونه‌هاي نسبتاً متفاوتي از اين فضاهاي معمارانه در تركيب باغ‌هاي ايران ديده مي‌شود. با اين وجود گونه بناها با تقسيمات نه قسمتي در كوشك باغ هاي ايراني استفاده اي پر دامنه‌اي دارند. اين گونه معماري حاصل آميزش سه خواست اساسي معماري، يعني توجه به زيبايي، عملكرد و ايستايي است به نحوي كه با تركيب مناسب احجام، به زيبايي هر چه بيشتر آنها افزوده مي‌گردد، وجود سلسله مراتب براي نيل به قدرت بخشي به عملكرد كاخ و همچنين مهار بار هاي رانشي حجم مياني كمك شاياني به پايداري اين فضاي ايراني نموده است. اينكه چرا اين گونه از معماري خاص 9 قسمتي در باغ هاي ايراني از اقبال فراوان در طول تاريخ از دوره هخامنشي تا قاجار برخوردار شدند؟‌ سوالي است كه اين نوشتار به دنبال پاسخ گويي به آن است. سوال ديگر اين است كه در شرايط يكسان و در قلب چهارباغ ايراني چرا اين نقشه بعضا به صورت كاملا بسته (چهارصفه) و در پاره اي از مواقع تركيبي از فضاهاي بسته و نيمه باز به صورت نقشه هشت بهشت و در مواردي اندك همانند عمارت مركزي قصر قاجار در تهران به شكل كاملا نيمه باز (آلاچيقي) اجرا شده است؟ مي توان اينگونه نتيجه گرفت كه وجود چهار نماي همگن كه به محور هاي چهارباغ باز مي شود، به قدرت بخشي توده معماري بر توده منظر و همچنين يكي شدن و ادغام فضايي آن ها كمك شاياني نموده است و اصولا معماري سلسله مراتبي در قلب ساختار چهارباغ، جوابي مناسب تر از فضاي نه قسمتي نخواهد يافت. همچنين نحوه استفاده اقليمي-فصلي از يك سو و توجه به عملكرد زيستي-تشريفاتي و بعضا مراسمي، جهت جوابگويي به خواسته هاي حكومت ها را مي توان از دلايل عمده تفاوت ساختاري اين كوشك ها در قلب چهار باغ ايراني برشمرد.

The Pavilion can be outlined among the most important architectural identity elements in Persian gardens. Usually these structures were built in the middle of the garden and at the confluence of two longitudinal and transverse axes in such a way that it could be seen from four sides to maximize the geometrical composition of the Persian four-garden. Although relatively different reasons for the formation and structural categorization of these architectural spaces can be seen in Persian gardens. Nine-part divisions in Iranian pavilion are of an extensive use. This type of architecture is the result of the fusion of three basic requests in architecture: Attention to beauty, function and stability. Thus, the right mix of volumes, adds to their beauty. The existence of hierarchy to achieve empowerment for the palace’s performance and also the inhibition of central thrust loads, have made significant contributions to the sustainability of these Persian environments. On the other hand, this plan has strengthened the permanent request of centralization in four-part buildings, adorned Persian gardens from the Achaemenids period so far in two major forms of introvert and extravert. In this article firstly the need for such spaces in the existence of hierarchies and response to promotional aspects of palaces is demanded. Another question is that, in the same condition and in the heart of the Persian garden, why is this map implemented sometimes completely closed (Châhâr-Sofe), at times a combination of closed and semi-open spaces (Hasht-Behesht) and in rare cases like the central building of Qajar palace in Tehran, completely semi-open (Canopies)? The results of this study show that the existence of four homogeneous facades that open to the axis of the charbâgh, empowered the architectural mass over the mass of landscape and helped their coalescence and spatial fusion and in general, the hierarchical architecture in the heart of a four-garden structure would not have a better answer than a nine part space. Also it seems that, on one hand, a climatic-seasonal usage and on the other, paying attention to the bio-ritual and occasionally ceremonial functions, in order to meet the demands of the governments, are among the main reasons for these changes.