همنشيني آب، گياه و نظرگاه، به دنبال كهن‌الگوي باغ ايراني

The Complex of Water, plant and Nazargâh Looking for an Archetype of Persian Garden

علي‌رغم مطالعات بسيار در مورد باغ ايراني و وجوه مختلف آن خصوصاً در دهه‌هاي اخير، ابعاد ناشناخته و مورد اختلاف در باب دلايل شكل‌گيري و هندسه باغ بسيار زياد است. در اين بين الگوي چهارباغ، كه باغ را حاصل دو محور متعامد با وجود كوشكي در محل تقاطع مي‌داند، با استناد به برخي شواهد چون نقوش برجسته چليپايي و توصيف از بهشتي كه آدم ابوالبشر از آن رانده شده‌است، به عنوان كهن الگوي باغ ايراني معرفي شده‌است. در سال‌هاي اخير اين تفكر توسط برخي از محققين مورد نقد قرار گرفته‌است. در واقع، وجود الگوهاي مختلف براي يك پديده مانند باغ ايراني نشان از ناتواني پاسخگويي يك الگوي شكلي ثابت براي آن پديده است، لذا شايسته است تلاش‌ها در جهت كشف الگوي پنهاني باشد كه بتواند انواع گونه‌هاي شكلي را توليد نمايد. مقاله با سوال از چگونگي شكل‌گيري رابطه انسان، آب و درخت در باغ ايراني به دنبال يافتن كهن الگويي براي باغ ايراني است كه توجيه‌كننده انواع فرم‌هاي توسعه‌يافته باغ ايراني نيز باشد. هدف غايي اين نوشتار به دنبال معرفي الگوي پنهان باغ ايراني از وراي بررسي رابطه انسان، آب و درخت در نمونه‌ها و فرم‌هاي متنوع باغ ايراني است. نتايج تفحص در عناصر باغ ايراني، نحوه استفاده از فضاهاي آن و زيبايي‌شناسي خاص ايراني، حاكي از وجود و تكرار الگوي سه‌گانه آب، گياه و نظرگاه در باغ ايراني است كه تلاش در همه گونه‌هاي كالبدي بهره‌مندي از منظر آب و گياه، به عنوان مهمترين عناصر طبيعي، از روي مكاني به عنوان نظرگاه است.

Despite the comprehensive study especially during recent years in regard with phenomenon of Persian garden, the unknown dimensions and discrepant issues are so much; regarding formation and geometry of Persian garden. In between, the Châhârbâgh’s pattern which knows it;” garden is consequences of two orthogonal axes with existence a palace in confluence location of axes”, introduced as archetype of Persian garden by citing some of evidence; like designs of cruciform inscription and descriptions of paradise where Adam driven from there; This idea had criticized by some researchers in recent years. Current article criticizes common archetype of Châhârbâgh as viewer is on the vision point where perception by user is impossible and more importantly; it’s not able to justify all Persian garden forms. By question about how formation the human, water and trees relations in Persian garden and also be able to justify various of developed forms in Persian garden; hence this article is going to introduces the existence hidden pattern in Persian garden that be able to justify all developed forms of Persian garden. Researching about Persian garden elements and how space usage and Iranian’s specific aesthetic are indications concerning existence of triplet pattern water, plants and Nazargâh (Belvedere) in Persian garden; that effort in all of physical species was toward utilizing water and plant perspectives from the location like Nazargâh as most important of natural elements.