تحليل سيتسم منابع آب حوضه كارون از منظر پايداري با رويكرد پويايي سيستم ها

A System Dynamic Approach to Sustainability Analysis in Karun River Basin, Iran

حوضه آبريز كارون بزرگ به واسطه تامين 78 درصد انرژي برق آبي و 13 درصد توليدات كشاورزي كشور، نقش انكارناپذيري در تامين غذا و انرژي كشور دارد. اين خصوصيت منجر به اعمال فشار زياد به سيستم منابع آب اين حوضه به واسطه ايجاد طرح هاي توسعه در بخش كشاورزي، صنعت و خدمات شده و آسيب پذيري آن را نسبت به شرايط بيروني افزايش داده است. از طرف ديگر، مفهوم آسيب پذيري تمركز بر بررسي حالت و وضعيت سيستم در حال يا آينده دارد. لذا، لزوم توسعه مفهومي كه دربرگيرنده كاركرد سيستم از سه جنبه حالت، فرآيند و چشم انداز سيستم باشد ضروري مي نمود. اين مفهوم، با عنوان تضمين بقاي سيستم (System Viability)، در اين مقاله توسعه و براي ارزيابي وضعيت سيستم آبي كارون بزرگ مورد استفاده قرار گرفت. از ضعيف ترين حلقه هاي سيستم منابع آب در اين حوضه كه در سال هاي اخير باعث ايجاد اخلال در سيستم و بروز دغدغه در مديران و كارشناسان شده، كيفيت منابع آب اين حوضه مي باشد. به طوري كه ميزان تخصيص منابع آب به بخش هاي مختلف وابسته به اين مولفهمولفه مي باشد. هدف از اين تحقيق، بررسي روندها و علل آسيب پذيري حوضه آبريز كارون بزرگ و به خصوص كيفيت آب به عنوان مولفهمولفه نگراني حوضه در بلندمدت مي باشد. در اين تحقيق از نگرش پويايي سيستم ها و نرم افزار Vensim به منظور ارزيابي وضعيت حوضه استفاده گرديده است. نتايج حاكي از آن است كه خطرات و سناريو بيروني در مقايسه با سياست هاي حاكم در كشاورزي، صنعت و خدمات تاثير ناچيزي بر كيفيت آب رودخانه دارد. اين مطلب گوياي واقعيتي است كه در راستاي كاهش آسيب پذيري حوضه بايد تمركز بر نگرش حاكم و سياست هاي اعمالي براي تامين غذا و انرژي در حوضه داشت.

The Great Karun River Basin plays a vital role in the Iran's food and Hydro-energy productions (78% and 13% in hydropower and food production, respectively). These put a high pressure on water recourses in this basin resulting in development projects on agricultural, industrial, and service sectors. In this situation, unsustainable development leads to increase in the basin vulnerability to external hazards. The present paper aims to demonstrate that in the real world we are not dealing with the vulnerability of a system to a hazard, but we need to address viability of a system focusing on three major domains of the system vision and mission; states; and processes or flows. In recent years one of the weakest rings in the Karoon River Basin water chain has been the issue of water quality that raised itself as a big issue for the managers and experts, as it seriously influences the water allocation. The aim of this research was to assess the trends and reasons of vulnerability of the Great Karun Water System to hazards with an especial focus on water quality as the main attribute of concern in the basin. System dynamics approach and the Vensim software have been adopted to simulate the water system in this research. The results showed that exterior hazards and scenarios have lower influence on water quality in comparison with policies of the industrial, agricultural, and service sectors. This indicated that to reduce the vulnerability in the Great Karun water system it is essential to change the policies in food and energy production