كليدواژه :
تزئينات روي سنگ , كليساي وانك , FTIR , SEM-EDS , طلاكاري روغني , طلاچسبان
چكيده فارسي :
طلاكاري روي سنگ از جمله تزئينات ارزشمندي است كه به واسطه ي ساختار لايه لايه و حساسش، در معرض آسيب و نابودي كامل قرار دارد. امروزه تعداد معدودي از نمونه هاي اين تزئينات در هنر ايران شناسايي شده اند. مهم ترين دليل اين مسئله مي تواند از بين رفتن اين تزئينات در طول ساليان متمادي باشد. اين پژوهش به مطالعه و بررسي ويژگي هاي فني يك نمونه از اين تزئينات واقع در كليساي وانك و متعلق به دوره ي صفوي پرداخته است. هدف از اين پژوهش، شناخت ويژگي-هاي فني تزئينات طلاكاري بر روي كتيبه هاي سنگي كليساي وانك در اصفهان متعلق به دوره ي صفوي است. اين تزئينات معماري، به دليل بي توجهي و با گذر زمان و به سبب حساسيت ساختاري در معرض نابودي و فراموشي قرار گرفته است. مطالعات و شناسايي نمونه هاي برجاي مانده، تاكنون، حاكي از آن بود كه طلاكاري روي سنگ در ايران به 4 روش انجام مي گرفته است: 1- ترصيع، 2- استفاده از فويل يا ورق ضخيم طلا، 3- استفاده از ورق نازك طلا يا روش طلاچسباني و در نهايت 4- برجسته سازي مطلا (لايه چيني روي سنگ). بررسي و شناسايي نمونه هاي مربوط به هنر ايران پيش از اسلام، نشان دهنده ي رواج اين تزئينات در ايران پيش از اسلام است. همچنين نمونه هايي مربوط به هنر ايراني- اسلامي به ويژه در سه دوره ي متأخر صفوي، زنديه و قاجار شناسايي شده است. در اينجا مطالعه ي ساختار يك نمونه از تزئينات طلاكاري روي سنگ متعلق به دوره ي صفوي نشان از كاربرد ورق طلا با عيار بالا و يك ماده ي روغني به عنوان چسباننده ي ورق طلا داشت. از آزمون كوره براي شناسايي ورق فلزي، از روش دستگاهي SEM-EDS براي آناليز عنصري ورق فلزي و از روش دستگاهي FTIR به همراه مطالعات ميكروسكوپي براي شناسايي ماده ي واسط چسباننده ي ورق فلزي بر سطح سنگ استفاده شد. روش مورد استفاده در اجراي تزئينات طلاكاري اين كتيبه، تكنيك "طلا چسبان" و به روش "طلاكاري روغني" است. در اين پژوهش، روش تحقيق، تحليلي- تجربي و روش يافته اندوزي كتابخانه اي، ميداني- مشاهده اي و آزمايشگاهي است. در نهايت با تحليل اطلاعات گردآوري شده، نتيجه گيري حاصل شده است.
چكيده لاتين :
Gilding on stone is a worthwhile ornaments. These ornaments are vulnerable because of their multilayer structure. This art has been used in the objects and architectural ornaments. Nowadays, a few of these ornaments has been identified. Perhaps this is related to vulnerability of gilding. In this research the technical characteristics of a sample of these decorations in Vank Cathedral belonging to the Safavid period has been studied. The aim of this research was the identification and registration of the technical properties of gilding ornaments on stony inscriptions in Vank Cathedral in Isfahan, where these architectural decorations has been neglected in Iran. The reviews and identifying examples of pre-Islamic Iranian art, proved popularity of these ornaments in pre-Islamic Iran. Moreover, examples of Islamic art-especially in the late era of Safavi, Zand and Qajar were identified. Laboratory study of a sample related to the Safavid period demonstrated the application of high-carat gold leaf with an oily substance as a binder. According to the studies conducted by the author, gilding on stone in Iran is done by four methods: 1- Inlaying; 2- The use of gold foil; 3- The use of golf leaf; and finally 4- Pastiglia on stone. Historical Studies and review of written sources with comparison of the infrared spectrum of historical sample strengthened the probability of oil usage as a binder material. The techniques used in decoration of this inscription, was identified as "Leaf gilding"-"Oil-gilding". In this research, type of study has been library, on-site - observational and laboratory, and the method of amassing, has been citations to authentic documents, laboratory studies (wet chemistry and instrumental analysis), on-site observations and microscopic examination. Finally, with the analysis of the gathered data, the conclusion has been reached. The history and techniques of gilding have also been investigated during the study.
