تحليل و ارزشيابي اثرات اجراي طرح هادي بر سكونتگاه‌هاي روستايي (مطالعه موردي: دهستان چهل چاي، استان گلستان)

An Evaluation of Rural Guide Plan’s Impact on Rural Settlements; Case Study: Chehel Chay Rural District In Golestan Province

طرح هادي روستايي از جمله مهم‌ترين طرح­هاي عمراني است كه طي دو دهه گذشته به‌منظور تأمين خدمات و تسهيلات لازم زندگي در سكونتگاه‌هاي روستايي كشور به مرحله اجرا در آمده است. روند تهيه و اجراي طرح هادي در سكونتگاه‌هاي روستايي كشور به‌عنوان فراگيرترين مداخله­ سازمان‌يافته دولت در محيط كالبدي روستاهاي كشور، پيامدها و اثرات كالبدي، اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي متفاوتي را به جا گذاشته كه لازم است پيامدهاي اجراي آن در فضاهاي سكونتگاهي روستاها با نظر خواهي از روستاييان مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. ضرورت بررسي كمي و كيفي اين طرح­­ها از نظر ميزان اثربخشي و كارايي در مواجه با تنگناهاي روستايي بيش از هر زمان ديگر احساس مي‌شود چرا كه سالانه بخش قابل توجهي از بودجه­ عمومي كشور صرف تهيه و اجراي اين گونه طرح­ها مي‌شود، همچنين ارزيابي آن مي‌تواند ميزان توفيق اين طرح را افزايش دهد. رويكرد حاكم بر طرح هادي بر اين نكته تأكيد دارد كه با ارتقاي سطح كيفي ساختارهاي كالبدي، ساختار اجتماعي– اقتصادي روستاهاي كشور نيز متحول و از اين راه زمينه توسعه روستاها فراهم مي‌شود. بر اين اساس پژوهش حاضر به‌دنبال تعيين پيامدهاي اقتصادي، اجتماعي، كالبدي و زيست محيطي اجراي اين طرح است. روستاهاي نمونه براي بررسي و پژوهش، 10 روستاي دهستان چهل چاي شهرستان مينودشت مي­باشند كه در پنج روستا طرح هادي اجرا شده و پنج روستا فاقد طرح هادي مي‌باشند. روش تحقيق در اين پژوهش، توصيفي – تحليلي است و روش جمع آوري اطلاعات مبتني بر مطالعات كتابخانه­اي و ميداني با استفاده از روش پيمايشي و تكميل پرسشنامه بوده است. تحليل داده­ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون مان ويتني و t صورت گرفته است. نتايج نشان مي­دهد كه بيشترين تأثير اجراي طرح هادي در شاخص‌هاي فيزيكي و كالبدي بوده و همچنين در اكثر شاخص‌هاي اجتماعي و زيست محيطي نيز تفاوت معناداري ميان دو گروه از روستاها وجود دارد اما در شاخص‌هاي اقتصادي اين تفاوت كمتر است.

The rural guide plan is considered as the most significant development plan, implemented during the past two decades in Iran in order to provide necessary services and facilities of living in rural settlement of the country. Considering the constant process of preparation and implementation of the plan, analyzing and studying the strengths and weaknesses of the plan would affect the level of success. The dominant emphasis of the plan is on the improvement of the quality of physical structures, the social-economic structure of the rural fabric to set the grounds for the rural development. In these respect, the aim of this study is to determine the economic, social and environmental consequences of rural guide plan implementation. The method of the research in the present study is descriptive-analytical and data is gathered based on a field and library studies, using the surveys and questionnaires. The population of the study consisted of inhabitants of 10 villages in the central part of Chehel Chay Rural District. Random sampling method was utilized such that five villages where the rural guide plan was implemented and five villages where the plan was not implemented. There is a relative similarity in terms of population and location. By using Cochrane method 246 households were determined as the sample size from total 3559 households under the study and they were randomly classified and selected, proportional to the number of households in each village. For the analysis of the data, first the average indices of the research were specified and rated for the villages where the plan was conducted. In the next step, using one sample t-test, the level of difference in the different economic, social, environmental and physical dimensions among villages with and without the rural guide plan has been evaluated and finally all indices under the study were analyzed comparatively in the two groups using Mann-Whitney Test.