تأملي بر مكان‌مندي صورت‌بندي اجتماعي در فضاي شهري؛ بر مبناي «جامعه‌شناسي فضا»ي گئورگ زيمِل؛ مطالعۀ موردي: خيابان انقلاب (حدفاصل ميدان انقلاب تا چهارراه وليعصر)

A Reflection on The Placiality of Social Formations in Urban Spaces Based on Georg Simmel’s “Sociology of Space”A Case Study of Enqelab Street (between Vali-asr Intersection and Enqelab Square) In Tehran

بيان مسئله:متفكران بسياري در رابطه با مقولة شهر، نظريات گوناگوني ارائه كرده‌اند. از اين ميان «گئورگ زيمِل» آلماني، شهر را به عنوان يك ساخت اجتماعي مي‌پنداشت تا يك واقعيت ماهيتاً فيزيكي و مادي. زيمل با ارائة پنج بُعد فضايي، شهر را واقعيتي ذهني مي‌داند كه در بستري از برهم‌كنش‌هاي اجتماعي شكل مي‌گيرد. خيابان انقلاب تهران علاوه بر اينكه به عنوان يكي از نمادهاي گسست تاريخي در شكل رشد شهر تهران به شمار مي‌رود، بستر مطالبات سياسي كشور نيز بوده است و با به‌دوش‌كشيدن خصايصي چون وجوه تجدد و مدرنيته و همچنين با داشتن موقعيت جغرافيايي و نظام دسترسي ويژه در مركز شهر و قابليت جذب جمعيت، به مرزهاي اجتماعي و انحصار فضايي كه زيمل از آن صحبت مي‌كند، دامن مي‌زند. هدف:مقالة پيش رو سعي دارد با مداقه در صورت‌بندي‌هاي اجتماعي در خيابان انقلاب تهران، ابعادي از آراي زيمل را در رابطه با مكان‌مندي اين صورت‌بندي‌ها در فضاي شهري مورد بررسي قرار دهد. روش تحقيق:خيابان انقلاب تهران به واسطة سطح بالاي كنشگري و تنوع صورت‌بندي‌هاي اجتماعي كه محصول رويدادهاي تاريخي، موقعيت جغرافيايي و ... است، به عنوان نمونة موردي برگزيده شد. نگارندگان با جمع‌آوري اسناد تصويري و متني به شكل ميداني و كتابخانه‌اي، رصد اسناد مرتبط در فضاي مجازي و سپس تحليل اكتشافي-تطبيقي، سعي در تبيين كنش‌هاي اجتماعي اين خيابان از خلال آراي زيمل را داشته‌اند. نتيجه‌گيري:با توجه به مباني زيمل در رابطه با مفاهيم كلان اجتماعي چون يكتايي، مرز و ... و روش پيشنهادي او، يعني كاويدن ظريف‌ترين برهم‌كنش‌هاي اجتماعي در راستاي كشف قوي‌ترين پيوندهاي اجتماعي، اسناد گردآوري‌شده همگي گواه شكافي اجتماعي از منظر تفكر سياسي-مدني در خيابان انقلاب تهران هستند. كنش و شكاف اجتماعي يافت‌شده، از رهيافت مباني زيمل نه‌تنها قابل توضيح‌اند بلكه همان ‌طور كه او مطمح نظر داشت، همگي مكان‌مند هستند.

Problem statement: many scholars have put forth many theories about Urban Topics. George Simmel observed the city as more of a social structure than a mere physical and material being. By stating the 5 dimensions of space, Simmel defines the city as a mental reality formed in the context of social interactions. The Enghelab street in Tehran, a symbol of historical breakup in the growth shape of the city, bears features such as varied faces of renewal and modernism and acting as the scene of political demands. Moreover, its geographical location and special accessibility for the mass population thanks to its central position exposes this street to the social border and space exclusivity which Simmel discusses. Research objective: The current paper aims to examine certain aspects of Simmel’s views on the placiality of social formations by scrutinizing these formations in Enghelab street. Research method: The Enghelab street of Tehran was chosen as a case study because of its high level of interactions and its varied social formations which is a product of historical events, geographical location, etc. The author has tried to examine the social interactions in this street using the opinions of Simmel by accumulating visual and textual documents using a library-documentary and fieldwork method, also, observing related documents on the internet and, afterward, analyzing this information in an exploratory-comparative manner. Conclusion: Considering the principles Simmel offers for macro social definitions such as uniqueness, boundaries, etc. and his method, which is to excavate the most delicate social interactions in order to discover the strongest social bonds, the acquired documents all point to a social gap in the Enghelab street from a politic point of view. The discovered social gap and interaction are not only explicable through Simmel’s principles, but also, just as he had mentioned they are all placial.