توسعه كالبدي مناسب زمين و محيط‌هاي روستايي ايران با تأكيد بر توليد پايدار غذا

Physical Development of Rural Settlements in Iran and Enhancing Sustainable Food Production

توانايي توليد غذا و امنيت غذايي يكي از شرايط خودكفايي است و موضوعي استراتژيك در هر جامعه و كشوري تلقي مي‌گردد. ‌روستا مهمترين و اولين مرجع توليد كننده غذا در ايران بوده كه بافت و كالبد آن متأثر از توليد غذا، طراحي و توسعه پيدا كرده است. اين نقش مهم در طرح‌هاي توسعه كنوني روستاها مورد بي‌توجهي قرار گرفته است. طرح‌هاي توسعه كنوني، ملهم از الگوهاي شهري هستند كه برمبناي الگوهاي شهرسازي مدرن و وارد شده از غرب توسعه يافته‌‌‌اند. اين طرح‌ها با از بين بردن بافت روستايي، هويت معماري و تضعيف روابط اجتماعي، از نقطه نظر مهمتري موجب تضعيف توليد غذا و نقش توليدي روستاهاي ايران مي‌شود كه خود بحرا‌ن‌هاي متعدد اقتصادي، فرهنگي، سياسي و امنيتي را در پي خواهد داشت. از اين جهت ضروري است الگو و يا انديشه مدل-گونه‌ به‌منظور برنامه و طرح‌ريزي براي توسعه آتي روستا پيشنهاد گردد به‌طوري‌كه موجبات تقويت توليد غذا و نقش توليدي روستاهاي ايران را به شكل مناسبي فراهم كند.‌ انديشه‌ها و تئور‌‌ي‌هاي مدل-گونه در چهارچوب شهرسازي سبز با هدف توليد پايدار غذا، خصوصاً در مقياس شهري و انواع ديگر سكونتگاه‌هاي انساني، راهكارها و پيشنهادهايي را ارايه كرده‌اند كه بافت و برنامه توسعه كالبدي سكونتگاه‌هاي انساني را شكل مي دهند. نوشتار حاضر همراه با بررسي ويژگي‌هاي كلي بافت روستاهاي ايران به نقد و بررسي اين ‌انديشه‌ها در جهت سنجش قابليت تطبيق و الهام از آن‌ها براي توسعه بافت روستاهاي ايران اقدام نموده است. نتيجه اين بررسي نشان مي‌دهد كه ‌انديشه شهرسازي دهقاني ‌انديشه مناسب‌تري نسبت به ديگر ‌انديشه‌هاي موجود به‌منظور الهام و الگوبرداري از آن براي طرح‌ريزي توسعه كالبدي روستاهاي ايران مي‌باشد. از آنجا كه اين ‌انديشه بر توسعه كالبدي شهر و انواع سكونتگاه‌هاي انساني بر پايه توليد، مصرف و فروش محصولات كشاورزي و باغي در پيوند با زمين، استوار است، موجب تقويت نقش توليدي روستاهاي ايران خواهد شد. بنيان اين مطالعه رويكردي قياسي و تطبيقي است كه با استفاده از مطالعه كتابخانه‌اي به سرانجام رسيده است.

Food production, food security and self-sufficiency are among the strategic concerns of communities around the world. FAO announced that in 2050 the amount of food production must be doubled. Villages are the primary responsible places for food production through agriculture and animal husbandry activities. Accordingly, the spatial organization of villages and rural houses has been highly influenced by food production activities. Current rural development projects in Iran, however, have paid little attention to this productive role of villages. The design of these projects is mainly inspired by modern urban planning and development models, imported from the West. Aside from the elimination of rural spatial and architectural identity as well as weakening of social relations, these projects undermine the importance of food production in these settlements. It is, therefore, critical to propose a conceptual framework for planning the future development of villages, while supporting their food production activities. The first part of this article examines the main characteristics of villages across the country to find out main factors and influential principles that shape these settlements. Theories of green urbanism have been adopted in order to identify those physical aspects of rural settlements that are related to food production activities. The findings of this study show that the concept of agrarian urbanism can provide a proper framework for the physical development of rural settlements. The idea of the physical development of human settlements based on production, consumption and trade of agricultural and horticultural products will strengthen the food production role of villages. This theory, proposed and developed by Duany and DPZ, aims at enhancing the quality of life within all transects mainly based on food production and provides some suggestions within the framework of green urbanism to shape and develop the spatial organization of different types of human settlements. This study adopts a deductive approach and is based on a literature review, which compares theories concerned with food production and their influence on human settlements in the context of Iranian villages.