تمثيل ظهور حق در مظاهر عددي و هندسي به روايت سيد حيدر آملي و تأثير احتمالي آن بر هنر آينه كاري ايراني

تمدن ايراني – اسلامي كه يكي از مهم ترين عوامل بالندگي و به بار نشستن انديشه اسلامي است، در اين ميان نگاه به رياضيات و هندسه از يك سو، وام دار ايران پيش از اسلام است، و از ديگر سو، حاصل نگرش فلسفي يونانيان و مهم تر نظرگاه خاص قرآن و روايات نسبت به اين علوم است. قدر كه در لغت به معني اندازه و در روايات معادل هندسه است بنيادي ترين مفهوم كاربردي رياضيات و هندسه در قرآن است. در متن آموزه هايي ميبينيم كه از جمله صفات مومنان ساخت و معماري مساجد است و در روش پيامبر اسلام، اولين معمار مسجد دينه، محاسبات عددي و هندسي نه تنها در خدمت خلق عمارتهاي ديني قرار ميگيرد، بلكه بنا به اين هم نشيني، مكانت معنوي و نظري نيز مي يابد و دقيقا به همين دليل است كه در لسان حكيمان و انديشمندان بزرگ مسلمان مهم ترين ابزار تمثيل معاني مجرد است. به تعبيري رياضيات و هندسه علاوه بر كاربرد مستقيم معماري و هنري يكي از مهم ترين وجوه تمثيلي ظهور حق در عالم نيز هستند. يكي از مصاديق اين معنا شرح سيد حيدر آملي در كتاب جامع الاسرار و منبع الانوار است. وي در اين كتاب براي تبيين كيفيت ظهور حق در مظاهر وجودي، به لطيف ترين تمثيل عددي و هندسي، به ويژه با استفاده از تجلي هندسي نور در آينه ها توجه دارد. در اين مقاله سعي بر اين است كه مستند به آراي سيد حيدر آملي نسبت وسيع و وثيق حكمت، هندسه و معماري در تمدن اسلامي بررسي و مطالعه شود.