بررسي مفهومي «مفصل» در سازمان كالبدي معماري

Conceptual Review of “Node” in Physical Organization of Architecture

در چند دهه اخير با افزايش جمعيت كشور، روند پايه­ريزي و احداث پروژه­ هاي مسكوني در سطح گسترده­اي فزوني گرفته است. تا زماني­كه از مصالح غير بومي استفاده شود، سراسيمه به علل نامشخص، الگوهاي سازماندهي كالبدي فضايي وارداتي (غالباً غربي) نيز بكار برده خواهد شد. در حالي­كه به عقيده خود صاحب­ نظران غربي، معماري­شان از عوارض آشفتگي و يكنواختي محيطي بي­ نصيب نمانده است. بنابراين كشور ما نيز از اين عوارض بي نصيب نخواهد ماند. پژوهش ­هاي بي شماري نيز در اكثر نشريات داخلي متعهد و دلسوز وجود دارد كه به نوعي بيان كننده شناسايي شدن اين مسأله است؛ ولي ظاهراً بيشتر به جزييات ماجرا مي­ پردازند. آثار برجاي مانده از گذشته معماري­ مان حاكي از تجربه عملي و غنا در خلق مجموعه ­هاي معماري و شهرسازي موفق با ايجاد حس تعلق به مكان بوده است . از درس­ هايي كه در اين راستا از آن مي­ توان گرفت توجه به فاصله گذاري مناسب بين اجزاء و همچنين ارائه تركيب­ هاي كالبدي هدفمندي است كه به آن مقولة «مفصل» مي­ گوييم. اين مقوله به حدي جامع و فراگير است كه توجه بدان آموزه ­هاي ارزشمندي را در زمينه­ هاي مختلف معماري و شهرسازي به بار خواهد آورد و لازم است كه توجه بيشتري بدان شود. اگرچه تحقيقات مدوّن و قابل استنادي در اين زمينه وجود ندارد؛ اما سخنان پراكنده­ اي در مورد نقش و تأثير توجه به اين موضوع را در آراء نويسندگان بنام اين حوزه مي­ توان يافت كه از آنها در اين مقاله استفاده شده است. هدف اين مقاله بيشتر بررسي مفهومي و تفحص در انواع مفصل در حوزه معماري است. ديده شده است كه بطور ناصحيح فضاي مفصلي با فضاهاي ديگري همچون فضاي ورودي، ارتباطي و انتقالي هم معني قلمداد شده است. بنابراين لازم بنظر مي رسد تا به ريشه ­يابي اين واژه ­ها پرداخته شود . اگرچه در ظاهر واژه­ آشكار مي ­شود كه اين مفهوم حدّ فاصلي در رابطة دو چيز است كه فقط به منظور فاصله­ گذاري، بنوعي كنار هم قرار گرفته شده است. بنابراين تركيب بين اجزا در مفصل­ بندي تا دو حد همبستگي تا پيوستگي پيش مي­ رود. استفاده ي استعاره­اي از اين مفهوم در معماري به اشكال مختلفي امكان­ پذير است؛ بطوري­ كه مي ­توان از انواع آن در حوزه كاركردي به مفاصل «دسترسي»، «ورودي-خروجي» و «پروخالي» و در حوزه ساختي از مفاصل «مصالح» و «سازه­اي» نام برد.

During recent decades and according to the population growth, the construction of residential projects has widely increased. We use exotic materials because of unknown reasons and in the same way we use to apply hastily imported (western) spatial organizing patterns. While according to western experts their architecture has some form of environmental uniformity and chaos. So our architecture will have such side effects. Numerous Iranian studies and papers have recognized this problem but it seems that they mostly have only dealt with details. Iranian traditional architecture shows the practical experience and richness in the creation of successful architectural and urban complexes conveying a sense of belonging to place. In this regard one can learn from the proper spacing between components and also providing purposeful physical configurations which is called joint . Paying attention to this comprehensive item will bring about valuable understandings in different fields of architecture and urban development. Although there are not much documented and reliable studies in this filed, some ideas can be found about the role and the influence of joint in architecture among famous researches. It should be notices that the goal of this essay is further exploration on the nature and types of joint . Although apparently the words joint and articulation are the same, but in fact they are two different concepts. It has observed that joint space has been wrongly misused by other spaces like entrance, connection and transferring space. So it seems necessary to consider the etymology of these words. Considering the notion of joint makes it clear that it is the space between two things that is used just for making them apart while the combination of different parts in articulation ranging from articulation to continuity. Different metaphorical uses of this concept in architecture is possible: for example it can be used as functional zones like access joint, entrance – exit joint and mass and space joint. It can also be used as constructional zones like material and structural joints