بررسي عوامل انساني موثر بر بيابان زايي در روستاهاي منطقه خشك (مطالعه موردي: منطقه مرتاضيه، استان يزد)

An Investigating of HumanActivities Affecting the Desertification in Arid Rural Areas: A Case Study of Mortazeye Desert, Yazd Province

اولين قدم در اجراي فعاليت بيابان زدايي و ممانعت از گسترش بيابان شناخت عوامل تاثيرگذار بر اين امر است. بيابان زايي پديده اي است كه از عوامل متعددي اعم از طبيعي، اجتماعي، اقتصادي تاثير مي گيرد و متقابلا بر اين موارد تاثير مي گذارد كه در پژوهش حاضر به شناخت عوامل انساني (اجتماعي، اقتصادي) موثر بر بيابان زايي در دشت مرتاضيه (126/9 كيلومتر مربع) واقع در استان يزد، شهرستان تفت پرداخته شده است. جامعه آماري اين مطالعه شامل كليه ساكنين آبادي هاي بهره بردار از اين دشت (شامل 1217 نفر ساكن در 4 آبادي كهدوئيه، ديزران، شريف آباد اردان و اردان) مي باشد كه از اين تعداد 100 نفر نمونه براساس آزمون كرونباخ آلفا و با استفاده از روش نمونه گيري طبقه اي تناسبي انتخاب گرديد. به منظور جمع آوري اطلاعات مورد نياز پرسشنامه اي با 22 سوال در زمينه عوامل انساني تاثيرگذار بر بيابان زايي تدوين شد كه پس از تكميل، نتايج آن در نرم افزار SPSS تجريه و تحليل شد. با استفاده از روش تحليل عاملي 22 عامل مورد بررسي، در 7 عامل اصلي خلاصه گرديد كه در مجموع اين 7 عامل 76/3 درصد واريانس مربوط به متغيرهاي انساني موثر بر بيابان زايي در دشت مرتاضيه را تبيين نموده و عبارتند از : مديريت منابع طبيعي، تامين سوخت، كاهش رونق كشاورزي، توسعه شهري، روش هاي آبياري و آب رساني ، سطح دانش فني و مهارت كشاورزان.

The First step in performing de-desertification and preventing desertification must be based on the recognition of phenomena that cause desertification. Desertification is a phenomenon affected by many factors such as natural, social, economic ones and reciprocally affecting these factors. This research was conducted to investigate the human factors (social, economic) that affect desertification in Mortazeye desert located in Taft Township, Yazd Province. The population consisted of all the inhabitants of the villages that benefit from this region (Kahdoeye, Disran, Sharif Abad and Erdan; N=1217). A sample of 100 was selected based on Cronbach's alpha through a proportionate stratified sampling technique. The questionnaire consisted of 22 questions developed to collect data. The data were analyzed by SPSS. 22 factors summarized to seven main factors by applying Factor Analysis Technique. These seven factors (natural resource management, agricultural slump, fuel provision, urban development, irrigation methods, level of farmer's technical knowledge and skill) totally accounted for 76.3 percent of variations of human factors that have an effect on desertification in Mortazeye desert.