آسيب شناسي نظام تربيتي خانقاهي صوفيه

Mystical Education of Khanegha

يكي از مباحث مهمّ زندگي اجتماعي صوفيه در قرن ششم ، آداب مريدي و مرادي و به طريق اولي اعتقاد به ولايت پيران است. «مريد» يا سالك نوپا «مراد» يا شيخي را در خانقاه براي تعليم و طيّ طريق مي‌يافت تا با قرار دادن روح و جسم خود در اختيارآن استاد و تلمّذ نزد اوراه‌هاي وصول به حقيقت الهي را دريابد. اين نظام تربيّتي عليرغم دستپرورده‌هاي كمال يافته اي كه به جامعۀ بشري عرضه كرده است ، در بستر‌هاي اجتماعي گوناگون و دوره‌هاي مختلف، با فاصله گرفتن از اهداف صوفيان راستين، انحراف و كژروي‌هايي را نيز شاهد بوده، زبان انتقاد بسياري را برانگيخته است. اين تحقيق، به بررسي آن دسته از شيوه‌هاي تربيّتي صوفيه كه منجر به فاصله گرفتن برخي صوفيان متأخر از مشي و مرام صوفيان متقدم گشت،مي‌پردازد و محدودۀ مورد مطالعه، مجموعه اقوال مشايخ، مندرج در متون معتبرمنثور و منظوم صوفيه از قديمترين ايّام است تا از اين رهگذر، بن مايه‌هايي كه به سرسپردگي و انحراف عقيدتي ساده دلان و سوء استفادۀ نيرنگبازان و صوفي نمايان در قرن‌هاي بعدي منجر گشت، آسيب شناسي گردد. فرضيۀ تحقيق مبتني بر آن است كه هرچند صوفيان در قرون اوّليّه با خلوص به وادي عرفان و تصوّف گام نهاده بودند، ولي وجود مؤلفه‌هايي در سنّت عرفاني صوفيه كه نظام تربيّتي بستۀ رابطۀ مريد و مراد را تعيين مي‌كرد،موجب شد كه صوفيان از مسير اصلي فاصله گيرند. در حقيقت، نظام تربيّتي صوفيان هستۀ اوّليّۀ انحراف را در بطن خود داشت. زيرا با سرسپاري مريد به تعاليم مراد، وي در نظامي‌ استبدادي و بي چون و چرايي قرار مي‌گرفته كه كرامت انساني اوبه فراموشي سپرده مي‌شده است و اختيار اعمال و آزادي اراده ازوي سلب مي‌گرديده است. چنين شيوه­اي با اصول اساسي اسلام مباينت دارد.

One of the most important issues in Sufi’s social life and “Khanghah” is the ethics exist between “Moraad” (beloved) and “Morid” (devotee). The Morid (i.e. new student) considers his Moraad (i.e. instructor) as his mentor in his spiritual journey submitting himself spiritually and worldly to his Moraad. The Moraad who is a representative of divine education guides him. However, the training m ethods of the Moraad can be different for the spiritual training of the Morid. The foundation of this research is the amount of attention given to human dignity in Islam. The author is investigating why Sufi’s education failed in their training system. Thi s research concludes the submission of Morid to Moraad is the primary weakness of the Sufi’s training system. In this case, the personality of the Morid can be humiliated and when sombody is absolutely submitted to his Moraad may consequently cause lack of freedom of Morid. Furthermore, this result in idolization of the Moraad and worshiping someone else except the God can be considered far from Islamic principles One of the limitations of the current research is the insufficiency of the ancient mystical century:(H.D).