بررسي پايايي و روايي پرسشنامه‌ي فرهنگ ايمني برگرفته از مدل آژانس بين المللي انرژي اتمي در يك شركت بهره‌برداري نفت و گاز

Validity and reliability assessment of Safety Culture Questionnaire based on IAEA model in an oil and gas exploration company in Ahvaz

زمينه ‌و‌ هدف: فرهنگ ايمني سازمان راهكاري اساسي در جهت كاهش حوادث شغلي محسوب شده و بسياري از صنايع در گوشه و كنار جهان، تمايل خود را براي تحقيق بر روي اين مفهوم بعنوان رويكردي در كاهش حوادث روزمره و فجايع بالقوه نشان داده‌ اند. هدف اين مطالعه طراحي ابزاري معتبر براي سنجش فرهنگ ايمني بر اساس مدل آژانس بين المللي انرژي اتمي مي‌باشد. روش‌بررسي: اين مطالعه، يك بررسي توصيفي تحليلي است كه بر روي 409 نفر از كاركنان يكي از شركت‌هاي بهره برداري نفت و گاز اهواز در سال92 13انجام شد. پرسشنامه‌ي اوليه بر اساس مدل 5 بُعدي آژانس بين المللي انرژي اتمي تهيه، سپس روايي زباني، روايي محتوايي و روايي سازه بر روي سؤالات صورت گرفت. پايايي پرسشنامه نيز با روش‌هاي آزمون- بازآزمون و ضريب آلفاي كرونباخ بررسي شد. اطلاعات بااستفاده از نرم افزار 18 Spss تجزيه و تحليل شدند. يافته‌ها: در بررسي روايي محتوايي ضرايب شاخص روايي محتوا و نسبت روايي محتوايي كل به ترتيب 0/91 و 0/87 بدست آمدند. تحليل عاملي تأييدي پرسشنامه بررسي شد و ضريب KMO و آزمون بارتلت به ترتيب 0/807 و 791/5237 بدست آمد. همچنين تحليل عاملي وجود 5 فاكتور شامل: اولويت به ايمني، رهبري، مسئوليت پذيري، يكپارچگي ايمني، و آموزش و يادگيري كه 69/813 درصد از واريانس كل را به خود اختصاص دادند را تأييد كرد. نتايج نشان داد كه پرسشنامه‌ نهايي پايا (0/902=α) و تكرار‌پذير مي باشد (0/899=ICC). همبستگي بين ابعاد پرسشنامه‌ي فرهنگ ايمني معني دار (0/01>p) بود. نتيجه‌گيري: نتايج اين مطالعه نشان داد كه پرسشنامه فرهنگ ايمني طراحي شده بر اساس مدل 5 بعدي آژانس بين المللي انرژي اتمي روايي و پايايي قابل قبولي براي سنجش فرهنگ ايمني در شركت بهره برداري نفت و گاز مي باشد. اين ابزار مي تواند در راستاي ارتقاء فرهنگ ايمني در صنايع با ريسك بالا مؤثر باشد.

Background and aims: Safety culture of an organization is an essential strategy to reduce occupational accidents, and many industries around the world have shown their willingness to consider it as an approach to reduce daily incidents and potential disasters. The aim of this study was to design a valid tool for measuring safety culture based on a model of the International Atomic Energy Agency (IAEA). Methods: This is a descriptive-analytic study performed on 409 employees of an oil and gas exploration company in Ahvaz in 2013. After the initial questionnaire was prepared by the IAEA's 5D model, its linguistic validity, content validity and construct validity were tested. The reliability of the questionnaire was evaluated using test-retest method and Cronbach's alpha coefficient and data were analyzed using the software SPSS v.18. Results: Content validity index and total content validity ratio were obtained equal to 0.91 and 0.87, respectively. Confirmatory factor analysis of the questionnaire was evaluated, and KMO and Bartlett’s coefficients were obtained equal to 0.807 and 5237.791, respectively. In addition, factor analysis confirmed five factors in the study (including priority to safety, leadership, responsibility, safety integrity and learning), which accounted for 69.813% of the total variance. The results showed that the final questionnaire is reliable (α=0.902) and repeatable (ICC=0.899). There was a significant correlation between dimensions of the safety culture questionnaire (p<0.01). Conclusion: The results of this study showed that a safety culture questionnaire that is designed according to the 5D model of IAEA has acceptable reliability and validity for measuring the safety culture in an oil and gas exploitation company. This tool can be effective in promoting safety culture in high-risk industries.