بررسي نگاره هاي نسخه هاي خطي پزشكي تشريح الابدان

Study of the images of Medical manuscript , Tashrih Al-abdan

موضوع اين پژوهش بررسي تصاوير نسخه خطي پزشكي به نام «تشريح الابدان» از ابن الياس شيرازي است كه از ترسيم فيگور انساني براي نشان دادن دستگاه‌هاي مختلف بدن استفاده كرده است و بندرت بدان در پژوهش‌ها پرداخته شده است. اين تصاوير در عين سادگي جسورانه و داراي نوآوري‌هايي است كه در قرن هشت هجري نمونه مشابهي ندارد. هدف از اين پژوهش ضمن بررسي ريشه‌هاي اين تصاوير، تحليل پيكره‌هايي است كه از حيث تناسبات، ‌ساده نگاري، واقع‌گرايي و... تأمل برانگيزند. پرسش‌هايي در اين زمينه مطرح مي‌شود :ريشه‌هاي اين تصاوير كجاست؟ تصاوير اين نسخه آيا جنبه‌هاي زيبايي‌شناسي دارد و اصول هنري زمانه در اين آثار تأثيرگذار بوده اند؟ در اين پژوهش از روش توصيفي- تحليلي و گردآوري كتابخانه‌اي استفاده شده است. پژوهش حاضر به بررسي ريشه اين تصاوير با سه گمانه زني مي‌پردازد: 1. ايران باستان (تحت تأثير نسخه‌هاي مانوي 2. يونان (يونان در اين مبحث از دانش طب پيشرو بوده است) 3. آسياي ميانه (چين و مغولستان سلطه مغول درايران و شباهت‌هاي اين تصاوير به نقاشي‌هاي چيني). اما در موضوع عناصر زيباشناسي، نتايج نشان مي‌دهد استفاده از پرسپكتيو مقامي با استفاده از رنگ و پس و پيش كردن عناصر به طبقه‌بندي اعضاي بدن كمك كرده است. همينطور با استفاده از عنصر تخيل و گاه با بهره‌گيري از نوشته و خط، تحرك را القا مي‌كند. هنرمند با آزموندن شيوه‌اي نو توانسته از مرزهاي اجتماعي و هنري غالب زمانه عبور و با حفظ عنصر خلاقيت به بيان علمي كمك كند.

Undoubtedly, paintings of Islamic manuscripts era, like other arts in this period are affected by earlier periods. The objective of this study is to evaluate the images in medical manuscripts that have been rarely mentioned in researches. Since these images have scientific content, addressing the issue and proportions of the art is not considered a priority in them. However, these images have a significant impact on understanding the implications of the text where no other word is expressive and only an image can explain the content. The main subject is about a book called Tashrih al-Abda@n by Ibn Elias Shirazi who has used drawing of the human figure to show different body organs. Being intrepidly simple, the images present innovations that have no similar sample in eight century. The aim of this study is to introduce and review the images in the book, the origins of these images and analysis of the figures that are stimulating in terms of proportions, simple sketching, and realism and so on. In this context, questions arise: Where are the roots of these images? In this study, descriptive-analytical and library research methods were used to collect information. While examining several manuscript of this book, I found similar features in images, which show that each version somehow has borrowed or copied some features from its previous version and only the discrepancy among the painters of images has caused differences in details. The results show that the use of dignity perspective by the use of color and change elements has helped to the classifying of parts of the body. Also using the element of imagination and the writing induce the mobility feeling. These figures can be analyzed from the aesthetics point of view, are influenced by the art of their time and have influenced the subsequent periods.