مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - معرفي آزمونهاي آماري براي مقايسه يك پيامد در بين دو گروه

چكيده فارسي :

در سخن سردبيري يكي از شماره‌هاي پيشين مجله دانشگاه، به موضوع بسيار مهم باز پس‌گيري مقالات منتشر شده به دليل اشتباهات آماري پرداختيم ]1[. در همان شماره، با تكيه بر شواهد موجود، اشاره كرديم كه استفاده ناصحيح از آزمون‌هاي آماري ممكن است منجر به باز پس‌گيري مقالات منتشر شده گردد [2]. در ادامه آن چه كه گفته شد و در تجزيه و تحليل داده‌هاي مربوط به سلامت، گاهي اوقات پيش مي‌آيد كه محققين قصد دارند يك پيامد مشخص نظير فشارخون و يا چاقي را بين دو گروه تحت مطالعه نظير مردان و زنان و يا بيماران و افراد سالم، مورد مقايسه قرار دهند. در اين حالت نيز، انتخاب آزمون آماري مناسب از اهميت به سزايي برخوردار مي‌باشد ]3[. بنابراين، هدف از نگارش اين سخن سردبيري، معرفي آزمون‌هاي آماري مناسب براي مقايسه يك پيامد در بين دو گروه مي‌باشد. براي انتخاب يك آزمون آماري مناسب، همانطور كه نمودار 1 نشان مي‌دهد، نخست بايد به اين سؤال پاسخ داد كه داده‌هاي مورد بررسي از چه طبيعتي برخوردار هستند ]4[. چرا كه آزمون‌هاي آماري مناسب براي داده‌هاي طبقه‌بندي شده (Categoric) مانند جنسيت با داده‌هاي عددي (Numeric) مانند طول قد و يا اندازه وزن متفاوت است ]3[. پس از مشخص شدن طبيعت داده‌ها، سؤال مهم ديگري كه مطرح مي‌شود اين است كه آيا نمونه‌هاي تحت مطالعه نمونه‌هاي زوج شده (Paired) هستند يا خير؟ اگر براي داده‌هاي طبقه‌بندي شده دوحالتي (Binary)، نمونه‌هاي مورد بررسي زوج شده باشند، آزمون مناسب آزمون مك نمار (McNemar’s test) مي‌باشد، در غير اين صورت، اگر تعداد مشاهدات كمتر از 20 باشد و يا اگر تعداد مشاهدات بين 20 تا 40 باشد و كوچك‌ترين فراواني مورد انتظار كمتر از 5 باشد، آزمون مناسب، آزمون دقيق فيشر (Fisher’s exact test) در غير اين صورت، اگر حداكثر 20% فراوانيهاي مورد انتظار كمتر از 5 باشد، آزمون مجذور كاي(Chi-square test) ، آزمون مناسب قلمداد مي‌گردد ]5[. اما در خصوص داده‌هاي عددي، قبل از اين كه سؤال زوج بودن داده‌ها مطرح شود، سؤال مهم ديگري مطرح مي‌گردد و آن اين است كه آيا داده‌ها از توزيع نرمال (Normal distribution) برخوردار مي‌باشند؟ اگر پاسخ به اين سؤال مثبت باشد و ما قصد آن را داشته باشيم كه داده‌هاي زوج شده را مورد مقايسه قرار دهيم، آزمون آماري مناسب، آزمون t زوجي (Paired t-test) مي‌باشد. هم‌چنين، اگر داده‌ها از توزيع نرمال برخوردار بوده و ما قصد داشته باشيم كه داده‌هاي غير زوجي را مورد آزمون قرار دهيم، آزمون مناسب، آزمون t دو نمونه مستقل ((Independent two-sample t test مي‌باشد] 4[. بالاخره در خصوص داده‌هاي عددي كه از توزيع نرمال برخوردار نمي‌باشند، در صورتي كه مقايسه داده‌هاي زوج شده مورد نظر باشد، آزمون آماري مناسب، آزمون ناپارامتري رتبه‌هاي علامت دار ويلكاكسون (Wilcoxon signed ranks test) و اگر مقايسه داده‌هاي غير زوجي مورد نظر باشد، آزمون آماري مناسب، آزمون ناپارامتري من - ويتني يو (Mann-Whitney U test) مي‌باشد. لازم به توضيح است كه در داده‌هاي طبقه‌بندي شده، نسبت‌ها (Proportion) مورد مقايسه قرار مي‌گيرند در حالي كه در داده‌هاي عددي با توزيع نرمال، ميانگين‌ها (Means) و در داده‌هاي با توزيع غير نرمال، ميانه‌ها (Medians) مورد مقايسه قرار خواهند گرفت