تحليل عوامل موثر بر شكل گيري و توسعه فرسايش خندقي (مطالعه موردي: حوضه دشت كهور در استان فارس)

Analysis of Factors Affecting the Formation and Development of Gully Erosion: A Case Study of Kahoor Plain in Fars Province

شناسايي عوامل موثر در گسترش فرسايش خندقي و پهنه بندي آن يكي از ابزارهاي اساسي و مهم جهت مديريت و كنترل اين پديده و انتخاب مناسب ترين و كاربردي ترين گزينه موثر در مقابله با اين پديده است. از اين رو اين تحقيق با هدف شناسايي عوامل موثر بر رشد و گسترش فرسايش خندقي و پهنه بندي حساسيت اراضي به فرسايش خندقي در حوضه دشت كهور با روش تحليل سلسله مراتبي انجام شده است. بدين منظور ابتدا تعدادي از مهم ترين عوامل موثر بر توسعه فرسايش خندقي در منطقه شامل: درصد شيب، جهت شيب، سنگ شناسي، كاربري اراضي، منابع و قابليت اراضي، شناسايي و در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي تهيه و رقومي شدند. سپس نقشه محدوده خندق ها با استفاده از عكس هاي هوايي مربوط به سال 1372 تهيه گرديد. در مرحله بعد، با استفاده از روش تحليل سلسله مراتبي(AHP) عوامل موثر به صورت زوجي و وزن هر يك از عوامل كه نشان دهنده ميزان تاثيرآن ها است محاسبه شده است. آنگاه با توجه به مقادير كمي، نقشه وزني هر عامل، تهيه و در نهايت اقدام به پهنه بندي فرسايش خندقي با استفاده از لايه هاي وزني و ضريب وزني مربوط به هر يك از عوامل گرديده است. نتايج حاصل از اين بررسي نشان مي دهد كه از بين عوامل بررسي شده، فاكتور سنگ شناسي، با ضريب 0/4667، در درجه اول و عامل كاربري اراضي، با ضريب 0/2483، در درجه دوم اهميت در ايجاد خندق هاي منطقه است. بررسي ميزان صحت نقشه پهنه بندي با نقشه محدوده خندق هاي منطقه، مورد ارزيابي قرار گرفت و نتايج نشان مي دهدكه 100 درصد از محدوده مورد بررسي شرايط خندقي شدن در پهنه هاي با ريسك پذيري زياد و خيلي زياد قرار دارد

Identifying the effective factors in the development of gully erosion and its zonation is one of the basic and important tools for the management and controlling of this phenomenon. Also, choosing the most suitable and operative method helps to diminish the effects of this phenomenon. Hence, the aim of this research is to identify the factors influencing the development and spreading of the gully erosion and zonation of sensitive lands in Kahoor plain basin by the AHP method. According to this, at the beginning, factors with the most effects on the gully erosion development in the area were identified as slope percentage, slope orientation, lithology, lands use, and vegetation. These items were digitized in the geographic information system (GIS). Then, using aerial photos, the gullies were mapped. Next, using the AHP method, the effective factors were compared two by two, and the weight of each factor which indicated its impact rate was calculated with regard to the quantity values. Then, the weighted maps of each factor were prepared and, finally, gully erosion zonation was created by using the weighted layers and weighted relevant coefficients. The results show that, among the above-mentioned factors, lithology with a coefficient of 0/4667 is the first and the land use with a coefficient of 0/2483 is the second important factor in creating gully regions.