سواد غذا و تغذيه: بعدي مغفول در كتاب‌هاي درسي دوره آموزشي متوسطه اول در كشور

Food and Nutrition Literacy: A Neglected Aspect in High School Textbooks in Iran

سابقه و هدف: غذا و تغذيه در سلامت افراد جامعه، بويژه كودكان و نوجوانان نقش مهمي دارد. در اين ارتباط اهميت دانش و مهارت براي انتخاب‌هاي غذايي سالم‌تر امري پذيرفته شده است. بنابراين، ارزيابي منابع اطلاعاتي و مواد آموزشي در دسترس جامعه، از جمله برنامه هاي آموزشي و كتاب‌هاي درسي مورد استفاده در نظام آموزش رسمي از نظر مطالب مرتبط با غذا و تغذيه از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. لذا اين پژوهش، باهدف بررسي فراواني مقوله‌هاي سواد غذا و تغذيه در كتاب‌هاي درسي دوره آموزشي متوسطه اول انجام شد. مواد و روش‌ها: روش مطالعه مبتني بر تحليل محتوا مي‌باشد.جامعه اين پژوهش كتاب‌هاي درسي دوره متوسطه اول (پايه 7 تا 9) بامجموع 33 كتاب است. بدين ترتيب،كتاب‌هاي اين دوره نمونه اي شامل 4499 صفحه را در برمي گرفت كه متن آنها با استفاده از چك ليست مؤلفه‌هاي سواد غذا و تغذيه مورد تحليل قرار گرفت. روايي ابزار اين پژوهش با مراجعه به ادبيات علمي مربوطه و نظر متخصصان تغذيه و برنامه‌ريزي درسي تأييد شد. پايايي ابزار پژوهش بر اساس درصد توافق بين دو كدگذار (بالاي 70 درصد) بر اساس روش هولستي برابر با 78/84% به دست آمد. يافته‌ها‌: فراواني مقوله‌هاي سواد غذا و تغذيه در سه حيطه شناختي، مهارتي و ارزشي در متن، تصوير و پرسش‌هاي كتاب‌هاي درسي دوره متوسطه اول، شامل 439 واحد تحليل بود كه از اين تعداد، حيطه شناختي سواد غذا و تغذيه با 308 واحد تحليل ( 16/70 %) بيشترين فراواني را داشت. پس از آن، حيطه مهارتي با 96 واحد تحليل (86/21 %) قرار داشت و حيطه ارزشي- نگرشي با 35 واحد تحليل (97/7 %) كمترين فراواني را داشت. نتيجه‌گيري: پايين بودن ميزان توجه متن، تصويرها و پرسش‌هاي كتاب‌هاي درسي دوره متوسطه اول نسبت به مقوله‌هاي سواد غذا و تغذيه، بويژه در دو مقوله مهارتي و ارزشي و فراواني بالاي كاربرد ابزاري غذا و تغذيه از نتايج قابل توجه اين تحقيق بود. بر اساس يافته ها، نياز به بازنگري در محتواي كتاب‌هاي درسي دوره متوسطه اول از نظر مطابقت با مؤلفه‌هاي اصلي سواد غذا و تغذيه با توجه به نيازهاي نوجوانان وجود دارد.

Background and Objectives: Food and nutrition have an important role in human health, specially in children and adolescents. In this regard, the importance of knowledge and skills for healthier food choices is will accepted. Therefore, assessing the information sources and educational materials available to the public, particularly the textbooks used in formal education at the national level is of great importance. The purpose of this study was to investigate the frequency of food and nutrition literacy (FNL) components in high school textbooks in Iran. Materials & Methods: The study was based on content analysis. The study population included all high schools (grades 7 to 9) with a total of 33 books. Therefore, the sample size comprised 4499 pages and their content was analyzed using a FNL component checklist. Validity of the tool was confirmed by referring to relevant scientific literature, as well as the views of experts from the fields of nutrition and curriculum design. The reliability of the research tool was assessed based on the agreement rate between the two coders, using Holst method, which was 84.88%. Results: The total number of FNL components in the three domains of cognitive, skill and value in the text, images and questions of the studies textbooks was 439, of which the cognitive domain of FNL with 308 units (70.16%) had the highest frequency. Then skill domain with 96 units (21.86%) was the second frequent area, while the value-attitude domain of FNL had the lowest frequency: 35 units (7.97%). Conclusion: Very low attention given to FNL and its components in the text, images and questions of high school textbooks, especially with regard to skill and value-attitude domains and high instrumental application of food and nutrition concepts call the need for re-evaluation of the textbooks. Based on the results, there is a need to revise the content of these textbooks to ensure proper coverage of FNL main issues for adolescents.